Marmara Denizi hasta..!

Süleyman Demirel Üniversitesi, Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi emekli öğretim üyesi ve Su Enstitüsü kurucu üyesi, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği İstanbul Temsilcisi Dr. Erol Kesici, Marmara Denizi’nin “hasta” olduğunu ve buna göre uzun vadeli ciddi bir tedavi yönteminin uygulanması gerektiğini belirtti. Kesici, bu sorunun ceza keserek çözülemeyeceğini ve bu konuda alınması gereken tedbirlerin de yıllardır söylendiği halde alınmadığını bildirdi ve ekledi: “Alınsaydı kış ortasında müsilaj olmazdı.”

MÜSİLAJ SÜREKLİ ARTIYOR

Uzun yıllardır Marmara Denizi’nde araştırma yapan ve bu konuda uyarılarda bulunan Erol Kesici, son günlerde tekrar kendisini gösteren müsilaj konusunda yapılan çalışmaları Aydınlık’a anlattı:

“Ülkemizde 1990 yıllarda da Marmara Denizi’nin iç dip kıyı ve yer yer kıyı kesimlerinde meydana gelen deniz salyası müsilaj, o zaman da önemsenmemiş ve gerekli önlem alınmamıştır. Denizin dip ve iç kısımlarında sürekli artarak gelişme gösteren müsilaj, 2021 yılının başında Marmara Denizi’nin her alanında yüzeyi tamamen kalın bir tabaka şeklinde örterek gözle görünür hale gelmiştir. Deniz salyası (müsilaj) ile mücadele etmek için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından kalıcı çözümler üretilmesi için 22 maddelik ‘Marmara Denizi Bütünleşik Stratejik Eylem Planı’ hazırlandı. 2021-2024 yıllarını kurum ve kuruluşların çalışmalarıyla 2024 yılı sonunda müsilajın ortadan kalkmasının hedeflendiği bildirildi.

“Hazırlanan 22 maddelik ‘Eylem Planı’ konusunda, o dönemde belirttiğimiz gibi, 4 yıllık süre içerisinde alınacak yöntemlerin yeterli olmayacağını, 22 maddenin 5 maddesinin kurulların oluşturulması, alan belirleme çalışmaları ve 14 maddesinin kirlilik yükünün azaltılmasını hedeflediğini belirterek, biyolojik ve ekolojik önlem ve geliştirmelerin çok yetersiz olduğunu, yüzeyden müsilaj temizliğinin sorunu çözmeyeceğini söylemiş ve sonuç alınamayacağını bildirmiştik.

“Çünkü, müsilaj sorunu yüzeyden çok, denizin dip yapısında yaptığımız araştırmalarda canlılık faaliyetinin neredeyse tamamen bittiğini, müsilajın öbek öbek her alanı, su bitki ve hayvanlarının üzerini örtüğünü, sudaki azot ve fosfat miktarının çok yüksek, oksijen miktarının ise çok az olduğunu, bunun için; dip çamur yapısı ve denizin doğal biyolojik çeşitliliğine su kalitesi ve canlıların hayati reaksiyonları-enerji alışverişleri ile canlılık kazandırılmasının çok daha önemli olduğunu belirttik.”

Dr. Kesici, “Marmara Denizi’ne akan kanalizasyon ve sanayi atıkları konusunda bir gelişme kaydedildi mi?” şeklindeki sorumuzu da şöyle yanıtladı:

“Denizdeki kirliliğe neden olan kentsel, endüstriyel atıklar, gemi taşımacılığı, gemi sökümü, kara ve hava ulaşımından kaynaklanan riskler, av baskısı ortadan kalkmış değil. Kirlilik baskısı hâlâ devam etmektedir. Marmara Denizi’nin eylem planındaki maddelerden biri, dip çamurlarının temizliği. Dip çamurlarında yüksek oranda azot, fosfat miktarı var. Çünkü derin deşarj sistemiyle atıklar halen denize bırakılıyor. İstanbul Çatalca Havzası, Tekirdağ, Edirne, Bursa, Balıkesir’den sanayi ve endüstriyel tarımsal atıklar denize ulaşıyor.

“Eylem Planı’nda tüm illerde atık su arıtma tesislerinin ileri biyolojik arıtma ve membran arıtma sistemlerine dönüştürülmesi hedeflenmişti. Bu hedefe ulaşıldı mı? Bu konuda başarılı olundu mu?”

Dr. Kesici, köklü çözüme yönelik de şunları söyledi: “Marmara Denizi’nin hasta olduğu kabul edilip, ona göre bilinen bilimsel yöntemlerin uygulanmasını önerdik. Yılladır Marmara Denizi’nde müsilaj bitmedi, illa yüzeye çıkması beklenilmemeliydi.

“Denizin bir ekosistemi, biyolojik yapı ve döngüsü var. Bu döngünün korunması, Marmara Denizi’ne günde ortalama 5 milyon ton atık bırakılmasının önüne geçilmesi, deniz havzasında trafikten tarıma kadar birçok olumsuzlukların giderilmesi ve yeni düzenlemelere geçilmesi gerekirdi. Hala Marmara Denizi’nin en büyük kirleticilerinden olan Tuna, Ergene, Nilüfer çayı ve sanayi vb. atıkları sorunu çözümlenemedi.

“‘Suyu kirleten, kullanan öder!’ bakışından vazgeçmeliyiz. Sular, ‘Mavi Vatan’ çok değerli, kirletilmesinin bedeli para olmamalıdır. İnsanların bu konuda bilinçlendirilmesi, denize, yaşama ve çevreye ‘vicdanlı ve ahlaklı’ davranması gerekir. İyi insanlar yetiştirmek zorundayız. Suçu birbirimize yüklemek yerine, tüm insanların birlikte hareket ederek yaşadığı yeri kirletmemesi, sahip çıkması gerekir. Marmara Denizi’nin kirliliği, siyasi malzeme olmamalıdır!

“Yöntemler içerisinde atık suların arıtılması ve denetimlerin artırılması önemli fakat denetim-uygulama ve ileri teknolojiyle desteklenmediğinde bu sorunun da çözümlenemeyeceğini belirttik. Örneğin, Marmara Denizi çevresindeki sayısı 60’a varan Organize Sanayi Bölgesi’nin yarısına yakınında arıtma tesisi bulunmamaktadır. Bu tesislerin mutlaka günün teknolojik koşullarınca, ‘İleri Biyolojik Arıtma’ işlemlerinde destek ve zorunluluk sağlanması gerekir.

“Müsilajın oluşma nedenleri belli. Bunun yanı sıra deniz suyunun önceki yıllara göre giderek artması, suların asitleşmesi, istilacı türlerin akı, -ki müsilaj sorunun artışında çok önemli doğal unsurlardır- gözardı edilmemelidir.

“Marmara Denizi artık çok hasta ve hassas. Marmara Denizi’nin ekosistemi göçmüş vaziyette! İyileşmesi için dinlendirilmesi, dinlendirilirken tedavi edilmesi şart. Bunları yapmazsanız siz ne kadar madde sıralasanız da, her şeyi yaptığınızı söyleseniz de deniz yanıltmıyor! Değişmemiz gerekir!”

“Bugüne kadar yapılan çalışmalarla deniz salyasını dağıtmak değil bertaraf etmek gerekirdi.” uyarısının altını çizen Erol Kesici, sözlerine şöyle devam etti: “Elbette çok zorlu bir yöntem ama İstanbul, Boğazlar, Marmara; ülkemiz, tarih, yaşam, gelecek için vazgeçilemez değerde. O nedenle zorlukları açmamız için bilinen bilimsel-akılcı yöntemleri ‘aceleye’ getirmeden eksiksiz yapmamız gerekirdi.

“Hala müsilajın Marmara Denizi’nin var olan akıntılarıyla dağıtılmasını savunan bazı araştırmacıların beyanatları bence çok yanlış ve üzücü. Akıntılarla nereye dağıtılacak? Dağıtılanlar daha sonra başka alanlarda sorun yaratacak, çözümün zorluğu-ekonomisi katlanacak. Yıllar önce, müsilaj sorunu, Adriyatik Denizi vb yerlerde, deniz ekosisteminin iyileştirilmesi ve koruma-kullanma kurallarının amasız fakatsız uygulanmasıyla, denetimle çözümlenmiştir.”

Dr. Kesici, denizin ekosistem dengesinin mutlaka korunması gerektiğini vurgulayarak şu uyarılarda bulundu:

“Marmara Denizi’nin direncini korumak, denizin doğal bakteri, balık, kabuklu organizma, su bitkileri çeşitliliğini ve sayısını artırmak zorundayız. Sorun deniz yaşam denge ve döngünün bozulmasında ve çevresel baskıda. Müsilaja neden olan etmen, deniz kirliliğinin artmasıyla yoğun bir hal alan mavi-yeşil alg, siyanobakteri, fitoplankton adlarını verdiğimiz canlıların çok aşırı artışlarıyla denizi adeta ‘meraya’ dönüştüren alanlarda... O bitkileri tüketecek hayvanlar yoksa her taraf bitkilerin istilasına uğrar. Unutmayalım, sorun kirlenen denizde ‘mikroskobik su bitkilerinin’ aşırı artışıdır. Anahtar, deniz ekosisteminin denge ve döngüsünü mutlaka sağlak ve korumaktır.

“Marmara Denizi’nin ekosistemi iyileşmedi. Denizin direncinin artmış olduğuna dair bir veri göremiyoruz. Gördüğümüz, aşırı deniz anaları. Deniz analarının aşırı gözükmesi; istilacı bir tür olduğunun ve onları yiyecek balık türleri olmadığı için ortamın deniz analarına kaldığı anlamına geliyor. Sadece denizin üst kısmındaki salyaları toplamakla bu sorun çözülmüyor. Müsilajı meydana getiren mavi-yeşil alglerin birim alandaki miktarı alabildiğine fazla. Marmara, büyük bir atık çukuruna dönüşmekte.

“Her şeyden önce insan olarak, hamaseti, siyasi popülizmi bırakıp bizim kapımızın önünü temizlememizle ilgili ciddi adımlar atmamız gerekiyor… Yıllardır sayımız çok az da olsa biz bilim insanları önceden sürekli uyararak, çözümün ne olduğu, eğer önlemler alınmazsa sorunları bu kış ayında olduğu gibi müsilajın artacağını önceden uyarmaktayız. Marmara Denizi ‘alarm’ vermekte, tepki göstermekte, ama duyan dinleyen var mı? Olduysa, neden kışın ortasında Marmara Denizi’nde müsilaj yüzeyde artmaktadır, diye soruyoruz?”