Amerikalılar, ‘uymazsanız ceza alırsınız’ tehdidi savurdular, yaptırımları kapsamayan konularda ise ticarete izin verildiğini belirttiler.

Türk iş dünyası ABD'nin yaptırım baskısı altında. ABD Yabancı Varlıkları Kontrol Ofisi (OFAC) yetkilileri pazartesi günü Ankara'da düzenlenen kapalı toplantıda, Rusya ve İran yaptırımları konusunda Türk iş insanlarına sunum yaptı. Edindiğimiz bilgilere göre, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve ABD Ankara Büyükelçiliği işbirliğinde “ABD Tarafından İran ve Rusya'ya Yönelik Yaptırım Politikaları ve Uygulamaları- İş Dünyası İçin Bilgilendirme Toplantısı”nda dört Amerikalı yetkili yer aldı. Toplantı sonrası bazı TOBB Meclis üyeleri, DEİK üyeleri ve TOBB Yönetim Kurulu üyelerini aradığımızda, ulaştığımız kişilerden hiçbirinin toplantıya katılmadığını öğrendik. Esasen yaptırımlar konusunda Türk iş dünyası üzerinde yasal herhangi bir yetkisi olmayan ABD'nin, etkisiz bir toplantı yaptığı izlenimini edindik.

ABD, MİR'DEN KORKUYOR

Amerikalı yetkililer, toplantıda iki soruda zorlandı ve net cevaplar veremedi. Bunlardan ilki MİR ile ilgili oldu. Bununla ilgili bir rehber yayımladıklarını aktaran Amerikalılar, “Bizim yaptırımlarımızdan kaçınma veya çevresinden dolanma söz konusu. Özellikle MİR ağına baktığımızda orada kullanılan kilit kelimeler, yeni anlaşmalardan bahsediliyor. Rusya işgali sona erince daha büyük bir riskle karşı karşıyayız aslında.” dediler.

İkinci konu ise başka ülkelere baskı yapılırken Amerikan şirketlerinin İran ve Rusya ile iş yapmasına ilişkin oldu. Bu konuda kaçamak cevaplar veren Amerikalılar, şunları söyledi: “Aslında bununla ilgili şirketlerin, işletmenin yapısını bilmemiz gerekir. Çünkü yaptırımlarda özellikle gıda tarımsal ürünler ilaçlar tıbbi cihazlar hem İran’a hem Rusya’ya satılabiliyor. İran mesela burada kapsamlı yaptırımlara tabi ama Rusya böyle bir ambargoya tabi değil. Rusya’da yaptırıma tabi Rus kişisi değilse, ticarete izin veriliyor. İşin ayrıntılarına bakmak lazım. Bize iletebilirsiniz bu bilgileri, OFAC’a, daha ayrıntılı bilgiler alabiliriz.”

NET SORULARA CEVAP YOK

TOBB İkiz Kuleler Konferans Salonu'nda yapılan toplantıya elektronik ortamda da katılım sağlanabildi. TOBB basın birimi dahil toplantıya ilgililer ve kayıt yaptıranlar dışında kimse alınmadı. Amerikalı yetkililer OFAC'ın yaptırımları kontrol ettiğini, temel yaptırım alanlarının havacılık, elektronik, denizcilik, finansman, muhasebe ve bilgi teknolojilerini içerdiğini belirttiler. Toplantıda yapılan sunumlarda, “Bunları yaparsanız yaptırımlara uğrarsınız. Bizden ruhsat almanız lazım yoksa ceza alırsınız. İlaç, tarım sektörleri yaptırımların dışında.” mesajları verildi. Rusya ile ticarette ruhsatlandırma uyguladıklarını not eden Amerikalı yetkililer “Gıda, gübre, ilaç ve tıbbi cihazlar gibi sektörler normalde yasaklanacak alanlar, ama izin veriliyor. Enerji ile ödemelerde yine geçişler yapılabiliyor. Bir de özel ruhsatlar var. Bir kişi ya da bir şirket özel ruhsata başvuru da bulunuyor.” dediler.

Tümden sistemi kapatmak yerine daha çok liste temelli yaptırımlar üzerinden gittiklerini kaydeden Amerikalı yetkililer, potansiyel kısıtlamaları menüden seçebildiklerini kaydettiler. Böylece ABD'nin keyfi bir durum yaratması söz konusu.  Iş insanları ve finans yetkilileri şunu söylüyorlar: “ABD bugün yaptırım yok ama yarın ne olacağı belli olmaz, diyor. O zaman tümden kapatsın. İkilemde kalıyoruz.” Amerikalı yetkililer Türk iş insanlarının net soruları karşısında ise kaçamak cevaplar verdiler ve OFAC'a yazı yazılarak detaylı bilgi alınmasını önerdiler.

HABERLER İHBAR KABUL EDİLİYOR

Yaptırım ihlallerinin tespit edilmesi konusunda ceza öncesi teşvikler uygulandığını ve firmaların bir nevi kendi kendilerini ihbar etmelerini sağladıklarını anlatan Amerikalı yetkililer, bir yaptırım konusunda soruşturma başlattıklarında diğer ihlalleri de tespit edebildiklerini aktardılar. Ticaret Bakanlığı gibi diğer kurumların ve FBI'den de bilgi alabildiklerini kaydeden OFAC yetkilileri, rakip şirketler ve firma çalışanlarının da ihbarda bulunabildiğini veya gazetecilerin de bunu ortaya çıkarabildiğini kaydettiler.

Bir ihlal tespit edildiğinde beyan olup olmadığına baktıklarını belirten Amerikalı yetkililer, “Kişi veya kurum bilerek mi ihlali sağlamış? İhlal bir kere mi yapılmış? Araştırıyoruz. Ona göre ceza veriliyor. Diyelim 2 bin dolarlık bir ticaretle ihlal sağlanmış ve tek seferlik bir işlem. O zaman ceza bin dolara kadar düşebiliyor. Kişi beyan yapmadıysa, tek seferlik bir işlem değilse ceza 10 bin dolara kadar çıkıyor.” dediler. Rusya'ya iki ayrı yaptırım paketi uyguladıklarını anlatan Amerikalı yetkililer, ağustosta imzalanan kararname uyarınca enerji sektörünün ve Kuzey Akım 2 projesinin de yaptırımların içinde alındığını, nisan ayında ABD'den Rusya'ya yatırım yapılmasının yasaklandığını aktardılar.

RUHSAT ALMAZSANIZ CEZA ALIRSINIZ!

Amerikalı yetkililer, şirketlere yaptırım ihlali ile karşılaştıklarında veya ihlal yapıp yapmadıklarını bilmedikleri durumlarda OFAC'ı aramalarını salık verdiler. OFAC internet sitesinde de uyumla ilgili konuların mevcut olduğunu vurgulayan yetkililer, yaptırımları ihlal etmeden ticaret yapabilmek için özel ruhsat başvurularını da buradan yapabileceklerini belirterek, “Ruhsat almazsanız cezalara tabi tutulabilirsiniz.” mesajı verdiler.

Türk iş insanları, ABD’li yetkililere sektörler özelinde farklı uygulamaları sordular. Demir çelik konusunda ABD ile ticarette yaşanan sorunları aktararak, başka ülkeler sorun yaşamadığı halde Türkiye'nin bunun acısını çektiğini aktardılar. Bunun üzerine bir yetkili, “Önümüzdeki hafta Ankara ve İstanbul’a bazı arkadaşlarımız gelecek, ihracatla ilgili konuşmalar yapacaklar. Aynı soruyu orada da sormanızı rica ederim.” dedi.

GÜBREDE SORUN İÇİN KAPI AÇIK

Gübre konusunda ABD'nin gereğini yaptığına dair Rusya'nın eleştirileri sorulduğunda ise Amerikalı yetkililer, “Sigortacılar artık çok fazla risk almıyorlar. Özel sektörle görüşmelerimize devam ediyoruz. Yaptırımlarımızın tarımsal ticareti hedeflemediğini söylüyoruz. Ekstra bir yardım masası da oluşturduk. Böyle bir zorluk yaşıyorlarsa bize ulaşsınlar, söyleyin. O şirketler bir araya gelip sorunu çözelim. Bu konuda hem Ukrayna hem Rusya tahılında da artış var ayrıca tahıl anlaşmasından dolayı, bunu da yaptık.” dediler.

ABD İLE İŞİNİZ YOKSA KARIŞAMAZ

TOBB'daki toplantı üzerine birkaç iş insanı ile görüştük. Görüştüğümüz iş insanları arasında DEİK Türk Amerikan İş Konseyi Üyesi olanlar da vardı. Özetle aktardıkları şu oldu: “Toplantılara katılamadık. Ama biliyoruz ki yaptırım uygulanan ülkelerle ticaret yapanlar yaptırımlar kapsamında olsa dahi eğer Amerikan doları ile iş yapmıyorlarsa, çünkü dolar ile iş yapınca Amerikalı muhabir banka devrede oluyor SWIFT'ten dolayı, yaptırımlara takılması söz konusu değil. Yaptırım uygulanan şirketin eğer Amerikan şirketleri ile ilişkisi yoksa, doğrudan veya dolaylı Amerikan sistemi ile bir irtibatı olmuyorsa, ABD onu göremez ve yaptırım da uygulayamaz. Bu yaptırımların kapsamı ABD'nin yetki ve etki alanı ile sınırlı. Yaptırım olmayan sektörlerde ise zaten sorun olmaz. Ruhsatlandırma da yine Amerikalılarla iş yapan şirketlere ilişkin oluyor.”

Öte yandan konuştuğumuz bazı Türk firmalar, yaptırım kapsamındaki sektörler dışında Rusya ile ticaretin aksamaması için oradaki ithalatçıların Türkiye'de şirket kurarak işlemleri buradan yaptıklarını belirtiyorlar. Bu yüzde ülkede kurulan yabancı sermayeli şirket sayısında Rusların payı artıyor.