Türk Devletleri Teşkilatı(TDT) 11. Zirvesi, Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sadır Caparov'un ev sahipliğinde 6 Kasım 2024 tarihinde başkent Bişkek'te yapıldı. Zirveye Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan Cumhurbaşkanları ile Macaristan Başbakanı Viktor Orban,KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar ve TDT Genel Sekreteri Büyükelçi Kubanıçbek Ömüraliyev katılmıştı. TDT Aksakallar Konseyi Başkanı ve Türk İşbirliği Teşkilatları Başkanları da Zirve'de yer almıştı. TDT 11. ZİRVESİ'NDEN ÖNE ÇIKANLAR TDT Genel Sekreteri Büyükelçi Kubanıçbek Ömüraliyev, Zirve sonrası "Türk Devletleri Teşkilatı 11. Zirvesi'nden Öne Çıkanlar" başlıklı bir sonuç yazısı yayınladı. 6 Kasım 2024 tarihinde Bişkek'in, 'Türk Dünyasının Güçlendirilmesi: Ekonomik Entegrasyon, Sürdürülebilir Kalkınma, Dijital Gelecek ve Herkes için Güvenlik' temasıyla düzenlenen On Birinci Zirve'ye ev sahipliği yaparak Türk Devletleri Teşkilatı için beraberlik ve işbirliğinin merkez üssü olduğunu belirten Ömüraliyev, şu vurguları yaptı: "Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Sadır Caparov’un ev sahipliğinde düzenlenen Zirvede, TDT liderleri, Aksakallar Konseyi üyeleri ve diğer Türk işbirliği kuruluşlarının başkanları, uyumlu ve güçlendirilmiş bir Türk bölgesi için bu ortak vizyonu ilerletmek üzere bir araya gelmiştir. ZİRVE ÖNCESİ HAZIRLIKLAR "Zirve hazırlıkları çerçevesinde, TDT Dışişleri Bakanları Konseyi stratejik görüşmeler ve kararlar için zemin hazırlayan temel belgeleri sonuçlandırmak ve kabul etmek üzere toplanmıştır. Bu hazırlıklar, TDT'nin iyi koordine edilmiş bir gündem sürdürme konusundaki kararlılığını ortaya koymuş ve temsilciler her bir kararın Nahçıvan Anlaşması, Türk Dünyası 2040 Vizyonu ve TDT 2022-2026 Stratejisi'nin daha geniş hedefleriyle uyumlu olmasını sağlamıştır. BAŞLICA KARARLAR VE STRATEJİK ANLAŞMALAR "Zirvenin temasını yansıtır şekilde Devlet Başkanlarımız ekonomi, çevre, dijitalleşme ve güvenlikle ilgili alanlarda işbirliğini güçlendirme taahhüdünde bulundular. Zirvede ele alınan başlıca konular arasında şunlar yer almıştıraşağıda sunulmaktadır: • Türk Yeşil Vizyonu: Sürdürülebilir Bir Gelecek için Birlik: Çevre dostu bir geleceğin teşvik edilmesine yönelik ortak hedef ve stratejilerimizin ana hatlarını belirlemeyi ve Türk Dünyası'nın yeşil gündemini oluşturmayı amaçlayan stratejik bir çerçeve belgesidir. •Bişkek’in 2025 Türk Dünyasının Dijital Başkenti ilan edilmesi: Bişkek, dijitalleşme alanında uluslararası toplantılara ve faaliyetlere ev sahipliği yaparak dijital merkez olarak hizmet verecek ve Türk Dünyasının dijital dönüşüm konusundaki kararlılığını pekiştirecektir. • Türk Dünyası Şartı'nın kabul edilmesi: Kardeşlik bağlarının önceliği, dayanışma ruhunun sürekliliği, Ortak Türk alanı ve diğer temel ilkeler dahil olmak üzere Türk devletlerinin ortak değerlerini ve isteklerini somutlaştıran bir çerçevenin resmileştirildiği belge. • TDT Bayrağının ve Daimi Temsilciler Yönetmeliğinin Onaylanması: TDT bayrağının kabulü bölgesel işbirliğinde yeni bir dönemi simgelerken, Daimi Temsilciliklerin kurulması Teşkilatın çok taraflı girişimlerine daha güçlü diplomatik destek ve katılım sağlamayı amaçlamaktadır. "Zirve kapsamında ayrıca Macaristan Başbakanı Viktor Orbán, Türk birliğini güçlendirmeye olan bağlılığı vesilesiylendan ötürü 'Türk Dünyası Ali Nişanı' ile ödüllendirilmiştir. "Zirvede imzalanan stratejik anlaşmalar bölgenin ekonomik ve teknolojik manzarasını dönüştürmeyi vaat etmektedir. Öne çıkanlar arasında dijital ticaret ve elektronik etkileşimlerin güvence altına alınmasına yönelik bir Dijital Ekonomi Ortaklık Anlaşması, koordineli afet müdahalesi için bir Sivil Koruma Mekanizması Oluşturulması Anlaşması, teknoloji marifetiyle geliştirilmesi planlanan Büyük Türk Dil Modeli ve uzay teknolojisinde işbirliğine dayalı girişimleri teşvik etmek üzere Uzayla İlgili Faaliyetlere ilişkin bir Mutabakat Zaptları yer almaktadır. BİŞKEK BİLDİRİSİ "Bişkek Bildirisi, Orta Koridor ve Trans Hazar Gümrük Geçiş Portalı gibi projelerle ticaret yollarının kolaylaştırılması ve bölgesel bağlantının arttırılması amacıyla dijital ve fiziksel bağlantının güçlendirilmesi çağrısında bulunmaktadır. Dijital dayanıklılığın güçlendirilmesi için kilit bir bileşen olarak kabul edilen Dijital İpek Yolu projesinin ekonomik rekabetçiliği ve entegrasyonu artırması beklenmektedir. "Deklarasyon ayrıca Üye Devletler arasında çalışma, sağlık, sosyal koruma, tarım ve çevre alanlarında işbirliğini arttırırken, kapsayıcı istihdam, dijital sağlık sistemleri ve su yönetimi ile yenilenebilir enerjide sürdürülebilir uygulamaları hedeflemektedir. KÜRESEL KONULARDA ORTAK TUTUM "Uluslararası sahnede TDT, Gazze ve Lübnan'a insani yardım da dâhil olmak üzere küresel meselelerde ortak bir tutum sergilerken egemen bir Filistin devletinin kurulmasını desteklemektedir. Bildiri, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği gibi küresel örgütlerle daha yakın işbirliğini teşvik etmekte ve 2025 yılında Macaristan'da gayrı resmi bir TDT zirvesi düzenlenmesini öngörmektedir. Bişkek Bildirisi ayrıca, Macaristan'ın Türk Devletleri arasındaki mali uyumu daha da sağlamlaştıran bir adım olan Türk Yatırım Fonu'na kısa süre önce üye olmasını memnuniyetle karşılamaktadır. "Bölgedeki Kızılay ve Kızılhaç derneklerinin işbirliğinden oluşan Türk Kızıl Ağı'nın hayata geçirilmesi, sınır ötesi insani yardım çabalarında bir dönüm noktasına işaret etmektedir. Gıda güvenliği, su yönetimi ve yeşil enerjinin geliştirilmesine yönelik girişimlerin yanı sıra Türk Tarım Sigortası Sistemi'nin kurulması ve işbirliğine dayalı turizm projeleri, Teşkilatın sürdürülebilir büyüme konusundaki kararlılığına işaret etmektedir. KIRGIZİSTAN LİDERLİĞİNİN BAŞLAMASI "Zirve, 'TÜRKDEVRİ' sloganı altında yürütülen Kazakistan'ın çok başarılı geçen dönem başkanlığını kutlayarak, bölgesel dayanışmanın güçlendirilmesine ve TDT içindeki işbirliği çerçevelerinin genişletilmesine katkıda bulunduğunu vurgulamıştır. Bu dönemde, Dünya Göçebe Oyunları gibi 80'in üzerinde prestijli etkinlik düzenlenmiş ve ülkelerimiz arasında sosyal politika, içişleri, eğitim, teknoloji, inovasyon ve sanayi gibi alanlarda daha güçlü bir işbirliği teşvik edilmiştir. "Kırgızistan'ın dönem başkanlığını üstlenmesiyle birlikte, Zirve'nin "Türk Dünyasının Güçlendirilmesi" teması altında, daha fazla ilerleme için yeni ufuklar açması beklenmektedir. Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Sadır Caparov ekonomik entegrasyon, sürdürülebilirlik, dijital inovasyon ve güvenliğe öncelik veren kapsamlı bir vizyon ortaya koymuştur. Bu stratejik çerçeve, müreffeh, birbirine bağlı ve güvenli bir Türk Dünyasına olan ortak bağlılığımızı bir kez daha teyit etmektedir. "Kırgızistan'ın dönem başkanlığı, 2025 yılında Azerbaycan'da yapılması planlanan bir sonraki zirveye kadar TDT’nin çalışmalarına rehberlik edecek ve aynı yıl içinde Macaristan'da gayrı resmi bir zirve düzenlenecektir. "Zirve sonrası düzenlenen basın toplantısında Kırgızistan Dışişleri Bakanı Sayın Jeenbek Kulubaev ile birlikte Bişkek'in dijital bir merkez haline getirilmesi, ticaret, güvenlik ve çevre koruma alanlarında işbirliğinin ilerletilmesi ve Celal-Abad'ın bölge için bir turizm merkezine dönüştürülmesi gibi Kırgızistan'ın liderliğindeki temel öncelikleri özetledik. Son bölgesel ve küresel gelişmeler üzerine yapılan tartışmalar, Teşkilatın Türk Devletlerini küresel sahnede güçlü bir odak olarak birleştirme hedefini pekiştirmiştir." BİRLEŞİK VE DİRENÇLİ BİR TÜRK GELECEĞİNE DOĞRU İleriye dönük olarak, Kırgızistan'ın dönem başkanlığının dijital dönüşüm, güvenlik, çevre yönetimi ve sürdürülebilir kalkınma alanlarında ortaklıkların derinleştirilmesi yönünde önemli bir adım teşkil ettiğini söyleyen Ömüraliyev, değerlendirmelerini şöyle tamamladı: "On Birinci Zirve, Türk Dünyasının ortak geleceğine olan bağlılığını bir kez daha teyit ederek, farklı güçlerini ve ortak miraslarını tüm Üye Devletlerin yararı için bir kez daha bir araya getirmiştir. "İleriye baktığımda, TDT'nin birlikte hareket etmeye, ekonomik büyümeyi desteklemeye ve dayanıklılık inşa etmeye devam ederek Türk Dünyasını barışçıl, yenilikçi ve kolektif olarak başarılı bir geleceğe doğru yönlendireceğinden eminim."  

Türk Devletleri Teşkilatı(TDT) 11. Zirvesi, Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sadır Caparov'un ev sahipliğinde 6 Kasım 2024 tarihinde başkent Bişkek'te yapıldı. Zirveye Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan Cumhurbaşkanları ile Macaristan Başbakanı Viktor Orban,KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar ve TDT Genel Sekreteri Büyükelçi Kubanıçbek Ömüraliyev katılmıştı. TDT Aksakallar Konseyi Başkanı ve Türk İşbirliği Teşkilatları Başkanları da Zirve'de yer almıştı.

TDT 11. ZİRVESİ'NDEN ÖNE ÇIKANLAR

TDT Genel Sekreteri Büyükelçi Kubanıçbek Ömüraliyev, Zirve sonrası "Türk Devletleri Teşkilatı 11. Zirvesi'nden Öne Çıkanlar" başlıklı bir sonuç yazısı yayınladı.

6 Kasım 2024 tarihinde Bişkek'in, 'Türk Dünyasının Güçlendirilmesi: Ekonomik Entegrasyon, Sürdürülebilir Kalkınma, Dijital Gelecek ve Herkes için Güvenlik' temasıyla düzenlenen On Birinci Zirve'ye ev sahipliği yaparak Türk Devletleri Teşkilatı için beraberlik ve işbirliğinin merkez üssü olduğunu belirten Ömüraliyev, şu vurguları yaptı:

"Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Sadır Caparov’un ev sahipliğinde düzenlenen Zirvede, TDT liderleri, Aksakallar Konseyi üyeleri ve diğer Türk işbirliği kuruluşlarının başkanları, uyumlu ve güçlendirilmiş bir Türk bölgesi için bu ortak vizyonu ilerletmek üzere bir araya gelmiştir.

ZİRVE ÖNCESİ HAZIRLIKLAR

"Zirve hazırlıkları çerçevesinde, TDT Dışişleri Bakanları Konseyi stratejik görüşmeler ve kararlar için zemin hazırlayan temel belgeleri sonuçlandırmak ve kabul etmek üzere toplanmıştır. Bu hazırlıklar, TDT'nin iyi koordine edilmiş bir gündem sürdürme konusundaki kararlılığını ortaya koymuş ve temsilciler her bir kararın Nahçıvan Anlaşması, Türk Dünyası 2040 Vizyonu ve TDT 2022-2026 Stratejisi'nin daha geniş hedefleriyle uyumlu olmasını sağlamıştır.

BAŞLICA KARARLAR VE STRATEJİK ANLAŞMALAR

"Zirvenin temasını yansıtır şekilde Devlet Başkanlarımız ekonomi, çevre, dijitalleşme ve güvenlikle ilgili alanlarda işbirliğini güçlendirme taahhüdünde bulundular. Zirvede ele alınan başlıca konular arasında şunlar yer almıştıraşağıda sunulmaktadır:

• Türk Yeşil Vizyonu: Sürdürülebilir Bir Gelecek için Birlik: Çevre dostu bir geleceğin teşvik edilmesine yönelik ortak hedef ve stratejilerimizin ana hatlarını belirlemeyi ve Türk Dünyası'nın yeşil gündemini oluşturmayı amaçlayan stratejik bir çerçeve belgesidir.
•Bişkek’in 2025 Türk Dünyasının Dijital Başkenti ilan edilmesi: Bişkek, dijitalleşme alanında uluslararası toplantılara ve faaliyetlere ev sahipliği yaparak dijital merkez olarak hizmet verecek ve Türk Dünyasının dijital dönüşüm konusundaki kararlılığını pekiştirecektir.
• Türk Dünyası Şartı'nın kabul edilmesi: Kardeşlik bağlarının önceliği, dayanışma ruhunun sürekliliği, Ortak Türk alanı ve diğer temel ilkeler dahil olmak üzere Türk devletlerinin ortak değerlerini ve isteklerini somutlaştıran bir çerçevenin resmileştirildiği belge.
• TDT Bayrağının ve Daimi Temsilciler Yönetmeliğinin Onaylanması: TDT bayrağının kabulü bölgesel işbirliğinde yeni bir dönemi simgelerken, Daimi Temsilciliklerin kurulması Teşkilatın çok taraflı girişimlerine daha güçlü diplomatik destek ve katılım sağlamayı amaçlamaktadır.

"Zirve kapsamında ayrıca Macaristan Başbakanı Viktor Orbán, Türk birliğini güçlendirmeye olan bağlılığı vesilesiylendan ötürü 'Türk Dünyası Ali Nişanı' ile ödüllendirilmiştir.

"Zirvede imzalanan stratejik anlaşmalar bölgenin ekonomik ve teknolojik manzarasını dönüştürmeyi vaat etmektedir. Öne çıkanlar arasında dijital ticaret ve elektronik etkileşimlerin güvence altına alınmasına yönelik bir Dijital Ekonomi Ortaklık Anlaşması, koordineli afet müdahalesi için bir Sivil Koruma Mekanizması Oluşturulması Anlaşması, teknoloji marifetiyle geliştirilmesi planlanan Büyük Türk Dil Modeli ve uzay teknolojisinde işbirliğine dayalı girişimleri teşvik etmek üzere Uzayla İlgili Faaliyetlere ilişkin bir Mutabakat Zaptları yer almaktadır.

BİŞKEK BİLDİRİSİ

"Bişkek Bildirisi, Orta Koridor ve Trans Hazar Gümrük Geçiş Portalı gibi projelerle ticaret yollarının kolaylaştırılması ve bölgesel bağlantının arttırılması amacıyla dijital ve fiziksel bağlantının güçlendirilmesi çağrısında bulunmaktadır. Dijital dayanıklılığın güçlendirilmesi için kilit bir bileşen olarak kabul edilen Dijital İpek Yolu projesinin ekonomik rekabetçiliği ve entegrasyonu artırması beklenmektedir.
"Deklarasyon ayrıca Üye Devletler arasında çalışma, sağlık, sosyal koruma, tarım ve çevre alanlarında işbirliğini arttırırken, kapsayıcı istihdam, dijital sağlık sistemleri ve su yönetimi ile yenilenebilir enerjide sürdürülebilir uygulamaları hedeflemektedir.

KÜRESEL KONULARDA ORTAK TUTUM

"Uluslararası sahnede TDT, Gazze ve Lübnan'a insani yardım da dâhil olmak üzere küresel meselelerde ortak bir tutum sergilerken egemen bir Filistin devletinin kurulmasını desteklemektedir. Bildiri, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği gibi küresel örgütlerle daha yakın işbirliğini teşvik etmekte ve 2025 yılında Macaristan'da gayrı resmi bir TDT zirvesi düzenlenmesini öngörmektedir. Bişkek Bildirisi ayrıca, Macaristan'ın Türk Devletleri arasındaki mali uyumu daha da sağlamlaştıran bir adım olan Türk Yatırım Fonu'na kısa süre önce üye olmasını memnuniyetle karşılamaktadır.

"Bölgedeki Kızılay ve Kızılhaç derneklerinin işbirliğinden oluşan Türk Kızıl Ağı'nın hayata geçirilmesi, sınır ötesi insani yardım çabalarında bir dönüm noktasına işaret etmektedir. Gıda güvenliği, su yönetimi ve yeşil enerjinin geliştirilmesine yönelik girişimlerin yanı sıra Türk Tarım Sigortası Sistemi'nin kurulması ve işbirliğine dayalı turizm projeleri, Teşkilatın sürdürülebilir büyüme konusundaki kararlılığına işaret etmektedir.

KIRGIZİSTAN LİDERLİĞİNİN BAŞLAMASI

"Zirve, 'TÜRKDEVRİ' sloganı altında yürütülen Kazakistan'ın çok başarılı geçen dönem başkanlığını kutlayarak, bölgesel dayanışmanın güçlendirilmesine ve TDT içindeki işbirliği çerçevelerinin genişletilmesine katkıda bulunduğunu vurgulamıştır. Bu dönemde, Dünya Göçebe Oyunları gibi 80'in üzerinde prestijli etkinlik düzenlenmiş ve ülkelerimiz arasında sosyal politika, içişleri, eğitim, teknoloji, inovasyon ve sanayi gibi alanlarda daha güçlü bir işbirliği teşvik edilmiştir.

"Kırgızistan'ın dönem başkanlığını üstlenmesiyle birlikte, Zirve'nin "Türk Dünyasının Güçlendirilmesi" teması altında, daha fazla ilerleme için yeni ufuklar açması beklenmektedir. Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Sadır Caparov ekonomik entegrasyon, sürdürülebilirlik, dijital inovasyon ve güvenliğe öncelik veren kapsamlı bir vizyon ortaya koymuştur. Bu stratejik çerçeve, müreffeh, birbirine bağlı ve güvenli bir Türk Dünyasına olan ortak bağlılığımızı bir kez daha teyit etmektedir.

"Kırgızistan'ın dönem başkanlığı, 2025 yılında Azerbaycan'da yapılması planlanan bir sonraki zirveye kadar TDT’nin çalışmalarına rehberlik edecek ve aynı yıl içinde Macaristan'da gayrı resmi bir zirve düzenlenecektir.

"Zirve sonrası düzenlenen basın toplantısında Kırgızistan Dışişleri Bakanı Sayın Jeenbek Kulubaev ile birlikte Bişkek'in dijital bir merkez haline getirilmesi, ticaret, güvenlik ve çevre koruma alanlarında işbirliğinin ilerletilmesi ve Celal-Abad'ın bölge için bir turizm merkezine dönüştürülmesi gibi Kırgızistan'ın liderliğindeki temel öncelikleri özetledik. Son bölgesel ve küresel gelişmeler üzerine yapılan tartışmalar, Teşkilatın Türk Devletlerini küresel sahnede güçlü bir odak olarak birleştirme hedefini pekiştirmiştir."

BİRLEŞİK VE DİRENÇLİ BİR TÜRK GELECEĞİNE DOĞRU

İleriye dönük olarak, Kırgızistan'ın dönem başkanlığının dijital dönüşüm, güvenlik, çevre yönetimi ve sürdürülebilir kalkınma alanlarında ortaklıkların derinleştirilmesi yönünde önemli bir adım teşkil ettiğini söyleyen Ömüraliyev, değerlendirmelerini şöyle tamamladı:

"On Birinci Zirve, Türk Dünyasının ortak geleceğine olan bağlılığını bir kez daha teyit ederek, farklı güçlerini ve ortak miraslarını tüm Üye Devletlerin yararı için bir kez daha bir araya getirmiştir.

"İleriye baktığımda, TDT'nin birlikte hareket etmeye, ekonomik büyümeyi desteklemeye ve dayanıklılık inşa etmeye devam ederek Türk Dünyasını barışçıl, yenilikçi ve kolektif olarak başarılı bir geleceğe doğru yönlendireceğinden eminim."