Mart cepleri yaktı

Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) değişim oranları açıklandı. TÜİK'in yayınladığı verilere göre, mart ayı enflasyonu yüzde 2.29'da kaldı. Böylece yıllık enflasyon da şubattaki yüzde 55.18'lik seviyesinden yüzde 50.51'e çekildi. Enflasyonun önümüzdeki aylarda da düşmeye devam etmesi bekleniyor. Geçen yıl mart ayında enflasyon yüzde 5.46 seviyesindeydi. Bu oran son 20 yılın zirvesine işaret ediyordu. Bu yılki yüzde 2.29'luk oran da son 20 yılın ikinci en yüksek mart ayı enflasyonu olarak kaydedildi. Diğer yandan 12 aylık ortalamalara göre enflasyon yüzde 70.2'de kaldı.

Bir önceki yılın aynı ayına göre en az artış gösteren ana grup yüzde 17.27 ile giyim ve ayakkabı oldu. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 70.73 ile lokanta ve oteller oldu. Ana harcama grupları itibarıyla 2023 yılı Mart ayında yıllık bazda en çok zamlanan ikinci grup yüzde 67.89 ile gıda ve alkolsüz içecekler yani mutfak enflasyonu. Yüzde 64.68 ile üçüncü en çok zamlanan grup da sağlık oldu. Mart ayında aylık bazda bakıldığında ise en çok zamlanan grup yüzde 6.30 ile eğitim olurken, giyim ve ayakkabı grubunda ise yüzde 1.92'lik bir düşüş meydana geldi.

2023 yılı Mart ayında, endekste kapsanan 143 temel başlıktan (Amaca Göre Bireysel Tüketim Sınıflaması-COICOP 5'li Düzey), 24 temel başlığın endeksinde düşüş gerçekleşirken, 8 temel başlığın endeksinde değişim olmadı. 111 temel başlığın endeksinde ise artış gerçekleşti.

Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati enflasyon verilerine yönelik sosyal medya hesabından yaptığı değerlendirmede şunları aktardı: “2022 yılını, üst üste gelen ve çok boyutlu küresel krizlerin gölgesinde, maalesef yüksek enflasyon baskısıyla geçirdik. Yüksek enflasyonun yol açtığı negatif etkilerin elbette farkındayız. Biz bir sorunu çözerken farklı sorunlara yol açmadan ilerlemeye özen gösteriyor, 'Enflasyon düşsün de işsizlik artarsa artsın, yatırım ve üretim gücümüz zayıflasa da olur.' gibi bir kolaycılığa düşmeden, bütüncül ve vatandaşımızın menfaatine odaklı bir süreç yönetiyoruz. Nitekim, küresel ekonomide birçok olumsuzluğun yaşandığı 2022 yılı Ekim ayında yüzde 85’lere kadar yükselen enflasyon, attığımız isabetli adımların etkisiyle düşüşe geçmiş, Mart 2023 itibarıyla yüzde 50.5 seviyesine kadar gerilemiştir. Ancak asıl önemlisi, Türkiye, enflasyonda bu düşüşü kaydederken, yatırımda, istihdamda ve üretimde kayıplar yaşamamış, tam aksine, bu süreçte Cumhuriyet tarihimizin istihdam ve ihracat rekorları eş zamanlı olarak kırılmıştır. Ekonomimiz, dinamik yapısını, üretim artışlarını ve büyüme trendini enflasyonla mücadeleye kurban etmemiştir. Bizler, asla kolaycılığa kaçmadan yüzeysel çözüm önerilerine kulak asmıyor, ülkemizin ve milletimizin menfaatlerini bütüncül bir anlayışla gözeterek ilerliyoruz. Üretim ve istihdam kaybına yol açmaksızın kararlılıkla adımlarımızı atmaya devam edecek, enflasyonu tedrici ve kalıcı bir şekilde indireceğiz.” 

Mart 2023 dönemi Market Endeksi verilerini açıklayan Tüketici Birliği Federasyonu Market Endeksi Çalışma Grubu Başkanı Bingül Ceviz, “Ayşe teyze, yılbaşına göre aynı sepet için 158.05 TL fazla ödedi.” dedi. Ceviz çalışmaya ilişkin şu notlartı aktardı: “2020 yılının son çeyreğinden bu yana yürütülen Tüketici Birliği Federasyonu Market Endeksi çalışması, beş farklı il, dokuz farklı market, 350 farklı ürünün bulunduğu, 47 ürün grubu üzerinde oluşturulmaktadır. Mart 2023 döneminde fiyat artış hızı hissedilir ölçüde yavaşlamış olsa da, fiyatları alınan ürünlerden oluşturulan market sepeti için tüketicinin yapması gereken harcama artmaya devam etti.

Market sepeti; 1 Ocak 2023’de bin 585,10 TL, 1 Şubat 2023’de bin 642,66 TL, 1 Mart 2023’de bin 713,99 TL, 1 Nisan 2023’de bin 743,15 TL tuttu. Bu artış 1 Ocak 2023 tarihine göre yüzde 9.97 oranında artış anlamına gelmektedir. Çalışma kapsamında fiyatları alınan 350 ürünün oluşturduğu 47 ürün grubu içinde en çok fiyat artışı yüzde 15.55 ile kuru soğanda oldu. 47 ürün grubunda bulunan; 28 ürün grubunun fiyatları artarken, maden suyu ve sudan oluşan iki ürün grubunun fiyatı değişmemiş, diğer 17 ürün grubunun fiyatlarında azalma kaydedilmiştir.” İstanbul Ticaret Odası'nın açıkladığı İTO Ücretliler Geçinme Endeksinde de mart ayında gıda harcamaları yaş kuru sebze ve meyveler alt grubunda yer alan soğan yüzde 22.42 ile fiyatı en fazla artış gösteren ürün oldu.

Bununla birlikte TÜİK verilerinde taze meyve ve sebze fiyatlarının mart ayında bir önceki aya göre yüzde 2.69 oranında azaldığı görüldü.

Tüketici Örgütleri Konfederasyonu (TÖK) Genel Başkanı Fuat Engin yaptığı yazılı açıklamada, araştırma birimi TÖK-AR tarafından yapılan çalışma sonucunda, 2022’de rekor kıran fiyat artışlarının hız kesmeden 2023 yılının ilk üç ayında da devam ettiğinin tespit edildiği vurguladı.

Engin, 2023 yılında da bazı maaş artışı düzenlemelerine rağmen, alım gücünün her geçen gün daha da fazla azalmaya devam ettiğini tespit ettiklerini, zaman geçirmeden gerçekçi bir yaklaşımla önlemlerin alınması yanında tüketicinin alım gücünün arttırılması gerektiğini belirtti.

Açıklamada şu bilgiler yer aldı: “2022 yılının zam şampiyonu olan kuru soğanın yüzde 47.5 oranındaki artışla  yine zam şampiyonlarından biri olmuş ve tüketici kuru soğana muhtaç edilmiştir. 

“Ocak-Mart 2023 (3 aylık) yüzde 12.52, enflasyon oranı yanında temel gıda kalemlerindeki enflasyonun yüzde 30 ile 60 oranında tüketicinin yaşamına etki etmesi, bu dönemde açıklanmış olan enflasyon oranının gerçekleri yeterince yansıtmadığını ve tüketicinin en temel ihtiyaçları olan besin maddelerine ilişkin yukarıda belirttiğimiz ürünlerdeki artış oranlarıyla büyük ölçüde çeliştiğini ortaya koymuştur.

“Sosyal hukuk devleti olmanın gereği olarak, Anayasanın 172. maddesi ile evrensel tüketici haklarından, tüketicilerin temel ihtiyaçlarının karşılanması hakkı ile ekonomik çıkarlarının korunması, zararlarının karşılanması haklarına ilişkin en uygun önlemleri almak ülkeyi yönetenlerin en temel görevlerden olmak zorundadır.”

Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) mart ayında yıllık bazda yüzde 62.45, aylık yüzde 0.44 arttı. Kasım ayında yüzde 150'leri aşan üretici fiyatları enflasyonundaki hızlı düşüş dikkat çekerken, bunda enerji fiyatlarındaki indirimler etkili oldu. Son haftalarda petrol fiyatlarının küresel durgunluk beklentileri ile 73 doların altına çekildiği günler yaşadık. Fakat dün gelen haberler fiyatları 84 doların üzerine taşıdı. Petrol fiyatlarını artıran etken ise Suudi Arabistan’ın öncülük ettiği OPEC+'nın petrol üretiminde beklenmedik bir kesinti kararı açıklaması oldu. OPEC+ kararı sonrası petrol fiyatlarındaki yükselişin enflasyon endişelerini tetiklemesiyle ABD hisse vadelileri gerilerken dolar kuvvetlendi. Türkiye'de de dolar kuru 19.20 TL'yi aştı. Altının ons fiyatında ise gerileme oldu.

Dinamik Yatırım Baş Ekonomisti Enver Erkan, enflasyon göstergelerini değerlendirdiği notunda enerji fiyatları görünümüne işaret etti: “Dönemsel enflasyon baskısının olası kur yükselişi ve hükümetin seçim öncesinde ekonomiyi canlandırma planları çerçevesinde yüksek olacağını ve mevcut duruma antitez oluşturacağını değerlendiriyoruz. Ukrayna’daki savaşın sonucu olarak enerji fiyatlarından gelen yüksek etki manşet enflasyon üzerinde daha fazla değişkenlik görülmesine neden oldu. Şu anda baz etkisi kaynaklı olarak manşet enflasyon gerilemekle beraber, çekirdek enflasyon seviyesine yakınsamıştır. Temel mal ve hizmetlerde gözlemlediğimiz fiyat katılığı etkileri çekirdek enflasyonun düşmesini sınırlayacaktır. Petrol ve emtia fiyatlarındaki dalgalanmaları dışlayan bir enflasyon göstergesi olduğu için burada temel fiyatlama davranışlarını ortaya koyan gerçek yapışkan enflasyon ortaya çıkacak ve baz etkisi geçtikten sonra burada dirençli bir görünüm bekliyoruz.”