Atatürk döneminin dışişleri bakanı Tevfik Rüştü Aras, 1964 yılında Yön dergisine verdiği mülakatında, Milli Mücadele yıllarına ait pek bilinmeyen ayrıntılar veriyor.Aras, o dönemin başlıca tartışma maddelerinden biri olan Türkiye'nin komünizme götürülüp götürülmeyeceği konusunu açıklığa kavuşturuyor.

İşte Doğan Avcıoğlu'nun, 1964'te, Atatürk döneminde dışişleri bakanlığı yapmış önemli isimlerden Tevfik Rüştü Aras ile yaptığı röportajdan kesitler:

CHP, kurulurken sosyalist ilkeleri programına geçirmeye çalıştık. Herkesin sâyı (emeği) ve kabiliyeti nispetinde müstefit olması  (yararlanması) prensibini koydurduk. Emek ve kabiliyete göre gelir, sosyalizmin en ilkel prensibidir. Ama Hasan Saka gibi liberaller karşımıza çıktı. Atatürk, görüşleri uzlaştırmaya gitti. Prensip programda aynen kaldı, fakat sulandırıldı.

Atatürk’ün cihanda sulh, yurtta sulh  prensibi, manasını bilmeden kullanılıyor. Aslında bu prensip, sosyalist bir görüşü ifade eder. cihanda sulh, barışın ortak savunulmasını, kolektif barışı temsil eder. Kolektif barış fikrini, Litvinof ile birlikte ortaya attık. Birleşmiş Milletler bu görüşe uygundur.Yurtta sulh ise, sınıf mücadelelerinin keskinleşmesine sebebiyet vermeden, ahenkli bir sosyal emniyet düzeni içinde kalkınma hedefini gütmekteydi. Cumhuriyetin ilk yıllarında sınıflar, tam teşekkül etmemişti. İptidai halde zenginler vardı. Sınıf şuuru pek gelişmemişti. 

'BURJUVA YARATMA SEVDASI, APTALLIKLARIN SONUCUDUR'

Burjuva yaratma sevdası, birtakım aptallıkların sonucudur. Ve Atatürk’ün yurtta sulh prensibine muarızdır (karşıdır). Komintern’e girme teşebbüsümüzü soruyorsunuz. Anlatayım.Ben o zaman Kastamonu’da, İstiklal Mahkemesi’nde görevliydim. Yusuf Kemal Tengirşenk başkanlığında bir heyet,

'BİR KOMÜNİST PARTİSİ KURDURDUM...'

Rusya’ya gidiyordu. Atatürk, beni acele Ankara’ya çağırttı ve heyete katılmamı istedi. Atatürk bana şunları söyledi:

‘Bir Komünist Partisi kurdurdum. Ben partiye girmedim. İsmet, Ali Fuat ve Fevzi Paşalar partiye girdiler.’ Kurtuluş Savaşı’nın ilk günlerinde zayıftık.

Hilafet de,  Enverciler de karşımızdaydı. Batı ülkeleri, bize hayat hakkı tanımıyordu. Atatürk, ‘Bizi dünya tanımazsa, komünistlerle birlik olur, kurulan yeni dünyada yerimizi alırız. Fakat memlekete yabancı eli sokmayız. Görüşümüzde samimiyiz, bu bir oyun değildir. 

Ama ne olursak biz oluruz, asla yabancı eli karıştırmayız’ diyordu. Atatürk bana bundan sonra, ‘Komünist Partiye ister gir, ister girme, git konuş’ direktifini verdi. Moskova’ya giderken yolda Mustafa Suphi ve arkadaşlarına rastladım. Suphi Bey, Rus Komünist Partisi’nin emrine girmiş