Bu yıl bambaşka bir yaz geçiriyoruz. Tarlalar yangın yerine döndü. Bir taraftan iklimsel koşullar bir taraftan maliyetler bir taraftan da plansız üretim… Çiftçi de tarlalar da tüketici de perişan oldu. Sebze meyve fazla ama fiyatlar pazarda bir türlü düşmedi. Çiftçi tüm sermayesini toprağa yatırdı, emek verdi ama ürünler tarlada maliyetin altında bile alıcı bulamadı. Denetimse hiç yok gibi.

Pazarlardaki tezgâhlarda bile fiyat farklılıkları dikkat çeker oldu. Toplatma maliyetini karşılayamayan üretici, bir çok ilde ürünü tarlada bıraktı, eylem yaptı, feryat etti. Çiftçi temsilcileri, yaşananların plansız üretimden, denetimsizlikten kaynaklandığını, devletin soruna müdahale edemediğini belirttiler.

Domatesin önemli üretim merkezlerinden Çanakkale’nin Biga ilçesinde de durum aynı. ‘Bu yıl üretime eksiyle başladık’ diyen Biga Ziraat Odası Başkanı Güray Ergün, tarladan pazara artan fiyat farklarıyla ilgili ‘Anlayamıyoruz, uçakla mı gidiyor bunlar’ dedi. Tek sorumlunun Ticaret Bakanlığı olduğunu belirten Ergün, hal yasası çağrısı yaptı.

BU YIL EKSİYLE BAŞLADIK

- Bu yıl tarımsal üretimde birçok bölgede sorun yaşanıyor. Tam olarak sorunun nedeni nedir?

Eskiden domates para yapıyordu, buğday para yapmıyordu. Domatesin kazancı buğdayı kapatıyordu. Sorun bu kadar önemli değildi. Kapya biber para yapmıyordu ama çeltik para yapıyordu ya da mısır para yapmıyordu buğday para yapıyordu. Birbirlerini tamamlıyorlardı. Bu sene çıta çok açıldı.
Buğdaya başladık ama açık vererek. Geçen senenin altında üretim değerleri oldu, fiyatta da kayıp oldu.

Eksiyle başladık bu sene. Geçen sene 6-8 lira olan domates bugün de 6 lira. Fabrikacıyla sözleşme yapılmış 3 lira 80 kuruşa, fabrika 1 lira 80 kuruştan domates alıyor. İhracat kapanmış. İhracatı belli bir süre kapatıyorsunuz, bizden alışveriş yapan özellikle Ortadoğu ülkelerinde güvensizlik ortamı yaratılıyor.

Bunlar İspanya’ya İtalya’ya kayıyor. Ya da İspanya ve İtalya’yla uzun vadeli sözleşmeler yapıyorlar. Bizim ülkemizde böyle bir şey yok ki. Bizim ülkemizde enflasyon düşsün diye iç piyasadaki ürünü dışarıya sattırmıyorsunuz. Geçen ay 20 bin lira elektrik faturası gelirken bu ay 47 bin lira gelmiş. Çiftçiye hep maliyet bunlar. Şu anda darboğazdayız.

SORUMLU TİCARET BAKANLIĞI

Devletimiz sorunun üzerine gidemiyor. Bizim anlayamadığımız konu da bu. Sorun çiftçide değil, sorun üretimde değil. Üretim oluyor bu ülkede, çiftçi çalışıyor. 45-50 derece sıcakta da çiftçi çalışıyor, eksi 10 derecede de… Sorun Tarım Bakanlığı’nda da değil. Bütün sorumluluk Ticaret Bakanlığında, Hazine Bakanlığı’nda.

DEMEK Kİ RANT VAR

- Sorun nasıl çözülecek?

Büyük marketlere, pazarcılara hal yasasını çıkaramadıktan sonra bu sorun çözülmez. Sorun çözülmezse ne olur biliyor musunuz, bu ülke aç kalır. Samimiyetle söylüyorum, bu çiftçi üretimden kaçar. Her sene cebimizden gidiyor. Bizim çoluk çocuğumuzun rızkı gidiyor.

- Neden çıkamıyor bu yasa?

Demek ki birileri engelliyor, demek ki bir rant var. Bu ülkede ithalat lobisi varsa burada da bir lobi çalışması var demek ki. Üç harfli marketlerin zincirlerin önüne geçemiyor devlet.

AZ ARACININ OLACAĞI SİSTEM

- Hal Yasası’nın temel maddesi, esası ne olmalı?

Üreticiden tüketiciye aracısız ürünün ulaşması lazım. Ürün tarladan çıktığı gibi tüketiciye en kısa yolla nasıl gidebiliyorsa devlet bunu planlamalı. Fazla aracı sokmadan bu ticareti yapabiliyorsa bunu yapmaları lazım.

EYLEM PLANI YOK

- Tarla kenarlarında domates, salatalıklar görüyoruz…

Arkadaşım domates toplatıyor. ‘1 lira 80 liraya veriyorum. 0,80 kuruş da işçilik maliyeti var bunun. 1 liraya ben bu ürünü nasıl yetiştireyim’ diyor. Çok ilginç bir şey bu. İşçiye verdiği para kadar kazanamıyor üretici. Kazanamayan tarlada bırakıyor, atılır mı diye de çiftçi suçlanıyor.

- Yasa yok şu anda ama sorunlara acil müdahale edilemez mi?

Eylem planları yok. Tarım Krediler ‘30 bin ton domates alacak salça yapacak’ dediler. 30 bin tonu burada 2-3 arkadaş çıkarıyor. Dalga geçer gibi söylüyorlar bir de. Tarım Kredinin yüzlerce marketi var, neden o zaman sözleşmeli domates ektirmiyorlar. Her şey son noktaya gelince mi biz refleks göstereceğiz. Şimdi bizim bu bölgede Yenice, Ezine’de kapya biber çıkacak. Onda da durum aynı.