Yüksek tansiyon da denilen hipertansiyon, atardamarlardaki kan basıncının sürekli yükseldiği uzun süreli tıbbi bir durumdur. Toplumun yaklaşık Yüzde 30’undan fazlasında hipertansyon vardır. Bu, olumsuz yan etkilere yol açınca anlaşılır.
Yüksek tansiyon genellikle belirtilere neden olmaz. Ancak felç, koroner arter hastalığı, kalp yetmezliği, atriyal fibrilasyon, periferik arter hastalığı, görme kaybı, kronik böbrek hastalığı ve demans için önemli risk faktörüdür. Hipertansiyon dünyada önemli bir erken ölüm nedenidir.
Yüksek tansiyon, birincil (sürekli) hipertansiyon veya ikincil hipertansiyon olarak sınıflandırılır. Vakaların yaklaşık 90-95'i "birincil hipertansiyon" olup, altta yatan herhangi belirli sebep olmadan kan basıncının yüksek olması ve genetik faktörlerden kaynaklanan yüksek tansiyon olarak tanımlanır. Riski artıran yaşam tarzı faktörleri arasında diyette aşırı tuz, aşırı vücut ağırlığı, sigara içme, fiziksel hareketsizlik ve alkol kullanımı vardır. Olguların geri kalan 5-10'u, kronik böbrek hastalığı, böbrek arterlerinin daralması, endokrin bozukluğu veya doğum kontrol haplarının kullanılması gibi net tanımlanabilir bir nedene bağlı yüksek tansiyon olarak tanımlanan ikincil yüksek tansiyon olarak sınıflandırılır.
DİYABETİKLERDE İKİ KAT DAHA YAYGIN
Kan basıncı sistolik sistol (büyük tansiyon) ve diyastolik diyastol (küçük tansiyon) basınçları olarak iki ölçüme göre sınıflandırılır. Çoğu yetişkin için istirahat halindeki normal kan basıncı sistolik 100-130 milimetre cıva (mmHg) ve diyastolik 60-80 mmHg aralığındadır. Yetişkinlerin çoğunda dinlenme halindeki kan basıncı sürekli olarak 130/80 veya 140/90 mmHg veya üzerindeyse yüksek tansiyon vardır. Çocuklar için farklı rakamlar geçerlidir. 24 saatlik bir süre boyunca ayaktan kan basıncı izlemesi, ofis esaslı kan basıncı ölçümünden daha doğru görünmektedir. Hipertansiyon diyabetiklerde yaklaşık iki kat daha yaygındır. Kan basıncının artışıyla, kalp kanın damarlarda dolaşımını sağlamak için normalden daha fazla çalışmak zorunda kalır. Kan basıncı, kalp kaslarının kalp atışları arasında kasılması (büyük tansiyon) veya gevşemesine (küçük tansiyon) göre değişir.
Atardamarda kan basıncının azıcık artışı bile ortalama yaşam süresinin kısalması ile bağlantılıdır. Beslenme ve yaşam şeklindeki değişiklikler tansiyon kontrolünü iyileştirebilir, karmaşa risklerini azaltabilir. Ancak, yaşam şeklindeki değişikliklerin etkili olmadığı veya yetersiz kaldığı kişiler için genelde ilaçla tedavi gereklidir. Yüksek tansiyon sonucu beyin kanaması gerçekleşmesi oranı oldukça yüksektir. Hipertansiyon Kalp Hastalığı (Yüksek Tansiyon) tüm dünyada yaygın olarak görülen kronik rahatsızlıkların başında gelir. Ülkemizde neredeyse 15 milyon kişi, yani her 3 kişiden biri yüksek tansiyon belirtileri taşır. Bu hastaların yaklaşık 5-6’sı etkili bir tedavi ile sağlığına kavuşabilir.
Kan kalpten pompalanır ve damarlarda dolaşırken damarlara bir basınç uygular. Tansiyon olarak tanımlanan kan basıncı değeri kişiden kişiye değişiklik gösterir. Kan basıncı sistolik ve diastolik olmak üzere ikiye ayrılır. Kalp kasılır ve damarlara doğru kanı atar. Kanın damarlara attığı kan basıncına sistolik denir. Kalp gevşediğinde ise hâlâ damarlarda kan basıncı bulunur. Bu basınca diastolik denir. Sistolik kan basıncı büyük tansiyon; diastolik küçük tansiyon olarak da bilinir. 18 yaşın üstündeki erişkin bir bireyin istirahat halindeki normal sistolik kan basıncı en yüksek 120mmHg, normal diastolik kan basıncı ise en yüksek 80 mmHg olmalıdır. Hipertansiyon hastalarında kan damarlarındaki basıncın değeri normalin üzerinde seyreder. Tansiyon 180/110 mmHg’nin üzerine çıkmadığı sürece herhangi bir belirti göstermeyebilir. Ancak sürekli yüksek olduğunda vücuda zarar verir.
BELİRTİLERİ VE TEDAVİLERİ
Sık idrara çıkma özellikle geceleri uyanıp idrar yapma, Bulanık ya da çift görme, bacaklarda şişlik, nefes darlığı, halsizlik, yorgunluk, isteksizlik, kulak çınlaması, burun kanamaları, düzensiz kalp atışı ve kalp ağrısı, baş dönmesi ve baş ağrısı. Tansiyon yüksekliğinin genetik ve çevresel faktörler olmak üzere en önemli iki nedeni vardır. Birinci derece akrabalarında yüksek tansiyon öyküsü olan kişilerde hipertansiyon görülme riski büyüktür.
En yaygın olarak görülen hipertansiyon nedenleri: Aşırı tuzlu gıdalarla beslenme, kafa içi basıncın yüksek olması, aort damarının kalpten çıktığı bölgenin dar olması, böbrek üstünden salgılanan kortizon veya aldesteron hormonlarının aşırı salgılanmasına bağlı olarak görülen Crohn ve Cushing hastalığı, böbrek tümörleri, akut ya da kronik böbrek hastalıkları, böbrek damarlarının daralması, tiroid bezi hastalıkları, şeker hastalığı, kolesterol yüksekliği, gebelik, soğuk algınlığı ilaçları, dekonjestanlar, bazı ağrı kesiciler, doğum kontrol hapları, kokain ve amfetamin gibi yasadışı ilaçlar, kilo fazlalığı, alkol ve sigara kullanımı.
Yüksek tansiyon hastalarının tedavisi için öncelikli olarak hastaların yaşam tarzında değişiklikler yapması istenir. Tansiyon hastası ideal kilonun üzerindeyse ideal kilosuna dönmesi için yeterli ve dengeli bir diyet programı uygulaması önerilir. Kilo fazlalığı en önemli hipertansiyon nedenleri arasındadır. Bu nedenle şişmanlık cerrahisi tercih eden çok sayıda hasta bulunmaktadır. Yine hipertansiyon hastalarında tuz tüketimi kısıtlanır ve meyve, sebze tüketimi artırılır. Margarin, tereyağı ve kuyruk yağı gibi doymuş yağ oranı yüksek gıdalar diyetten çıkarılır. Alkol ve sigara kullanımı kesinlikle bırakılmalıdır. Tansiyon hastalarının düzenli fiziksel aktivite yapması, kan basınçlarının düzenlenmesini sağlar. Yaşam tarzındaki değişikliklere uyum sağlayamayan ya da değişikliklere rağmen tansiyonu düşürülemeyen hastalara ila tedavisi uygulanır. Kronik bir hastalık olan hipertansiyon yaşam boyu belirli aralıklarla doktor kontrolü gerektirir. Doktor tarafından önerilen ilaçların düzenli olarak alınması ve doktora danışılmadan dozunda oynamalar yapılmaması gerekir.
Yüksek tansiyon durumunda hastanın ellerini, ayaklarını ve kollarını normal musluk suyu ile yıkaması önerilir. Soğuk su ile yapılan duş da kan basıncının düşürülmesine yardımcı olur. Tansiyon yükseldiği zaman hemen bir limonun suyunu sıkıp sulandırarak içmek kan basıncını düşürebilir. Tuzsuz yoğurt ve ayran da tansiyonu düşürücü etki gösterir. Ancak yoğurt ya da ayranın tuzsuz olmasına ekstra özen gösterilmelidir. Nar suyu ve greyfurt gibi meyvelerin suları ve kekik suyu da tansiyon düşürücüdür. Halk arasında da tansiyon yüksekliğinde kullanılan sarımsağın da kan basıncını düşürücü etkisi vardır.
YAŞAM TARZI DEĞİŞMELİ
Hipertansiyon Kalp Hastalığı (Yüksek Tansiyon), genel olarak belirgin bulgular göstermez ve çoğu zaman sessizce ilerler. Ancak kişinin tansiyon değerleri sürekli yüksekse ve kontrol altına alınmazsa, ciddi sağlık sorunlarına neden olur. Tehlikeli bir seviyeye geldiğinde hipertansiyon; kalp krizi, inme, kalp yetmezliği veya böbrek hastalığı gibi ciddi sorunlara yol açar.
Hipertansiyonu düşürmek için ilk olarak sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek gerekir. Düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenme alışkanlıkları edinmek, tuz tüketimini azaltmak, alkol ve sigara kullanımını sınırlamak, stres yönetimi tekniklerini uygulamak ve düzenli olarak tansiyon ilaçlarını kullanmak, tansiyonun kontrol altına alınmasına yardımcı olur. Ayrıca bu süreçte düzenli olarak tansiyon değerlerini kontrol etmek ve doktorun önerilerini takip etmek önemlidir.
Tansiyonun yüksek olduğunu anlamak için bazı belirtiler vardır. Bu belirtiler arasında; baş ağrısı, baş dönmesi, bulanık görme, çarpıntı, burun kanaması, kulak çınlaması ve nefes darlığı gibi bulgular yer alır. Ancak, çoğu durumda hipertansiyon belirti vermez. Bu nedenle, düzenli tansiyon ölçümleri yapmak gerekir.
