3 SORUDA – Baykar Kemankeş

Can Kasapoğlu, Baykar'ın yeni kamikaze dronu Kemankeş'in sistemini AA Analiz için 3 soruda kaleme aldı.

Basit ancak önemli bir soruyla başlayalım. Türk savunma sanayisinin önemli oyuncularından Baykar'ın çözümleri arasında favori silah sisteminiz nedir? Türkiye'nin ilk turbofan motorlu, transonik insansız savaş uçağı olacak Kızılelma, düşük görünürlük sağlamak için uygun geometrik dizaynı ve dahili silah istasyonları gibi hususlarla dikkati çekiyor. Birçok savunma sanayisi takipçisinin favorisi olacağına ise şüphe yok.

Aynı soruyu Ukrayna'da birine yöneltseydiniz ya da Azerbaycan'da 2. Karabağ Savaşı'nı müteakip Bakü'nün caddelerinde sorsaydınız, muhtemelen Baykar'ın dünyadaki imza ürünü olan ve artık bir klasik marka değeri kazanan Bayraktar TB-2'nin adını duyardınız. Ayrıca, TCG Anadolu ve deniz harp sistemlerinin takipçilerinin favorisi ise Bayraktar TB-3 olur.

Öte yandan bu satırların yazarı için bahsi geçen sorunun yanıtı Kemankeş'tir. Henüz muharip deneyimi olmasa da Kemankeş, birçok açıdan özel bir kapasite sunuyor.

Adını Türk imparatorluk okçuluk geleneğinden alan Kemankeş'i özel kılan hususlar arasında en belirgini, uluslararası askeri bilimler literatüründeki ifadesiyle dizayn felsefesi (design philosophy) veçhesidir. Baykar, resmi olarak Kemankeş'i "mini akıllı seyir füzesi" kategorisinde tanıttı. Öte yandan, yakın gelecekte birçok uluslararası yayının Kemankeş'i gezici mühimmat (loitering munitions) olarak tanımlaması son derece muhtemel gözüküyor. Kemankeş'i modern harp sahasının unsuru yapan nitelik tam da söz konusu müphem karakterinden neşet ediyor.

Ukrayna-Rusya savaşı, hafif bir harp başlığıyla dahi düşmanın geri bölgesini hassas güdüm kabiliyetiyle vurabilen uzun menzilli sistemlerin ne kadar önemli olduğunu ortaya koydu. Söz konusu yetenekler manzumesinde, giderek, seyir füzeleriyle kamikaze dron olarak da bilinen gezici mühimmatın, hibrit silah sistemlerinde birbirine karıştığı müşahede ediliyor. Kemankeş, mini seyir füzesi ve gezici mühimmat genetik kodlarını bir arada taşıyor.

Kemankeş akıllı uzun menzilli bir mühimmat olmasının yanı sıra aynı zamanda keşif, gözetleme ve istihbarat sağlama gibi özellikleri olan bir silah sistemidir. Zira, en az harp başlığı kadar önemli bir kabiliyeti de sensör yetenekleridir.

Belirtilen özelliğiyle Kemankeş, Türk robotik harp kapasitesinin enformasyon üstünlüğü kapasitesini de yeni bir boyuta taşıyacak. Unutmayalım ki silahlı insansız hava araçları (SİHA) ve insansız hava araçları (İHA) tarafından sağlanan istihbarat, keşif, gözetleme ve hedef tespit verileri, kara ateş-destek vasıtalarının (topçu unsurları ve çok namlulu roketatar sistemleri) performansında tedrici olarak artışa neden oldu. 2. Karabağ Savaşı, söz konusu trendin konvansiyonel harp çerçevesinde uygulanabileceğini gösteren en gerçekçi emareydi. Ukrayna-Rusya savaşı ile ilgili trend, olağan bir uygulama halini aldı. Günümüzde balistik füze taarruzundan topçu faaliyetine kadar sadece keşif, gözetleme, istihbarat, hedef tespit görevleri değil muharebe hasar kıymetlendirmesi aşamalarında da insansız sistemler ciddi bir rol oynuyor.

Elektro-optik kamerası sayesinde Kemankeş, örneğin Bayraktar TB-2'den iki mühimmat bırakıldığı hipotetik bir senaryoda, aynı harp sahası üzerinde farklı sahaları tarayabilen bir istihbarat manzumesi ortaya çıkaracak. Dahası, mühimmatı bıraktıktan sonra Bayraktar TB-2, hedefi unutarak, farklı istihbarat toplama sahalarına yönelme imkanı bulacak. Dolayısıyla bugüne kadarki Mini Akıllı Mühimmat-L (MAM-L) ve Mini Akıllı Mühimmat-C'ye (MAM-C) dayalı harekat tasarılarından çok daha esnek, hayal gücü sınırları çok daha geniş taktik seçeneklere hazır olmakta yarar var. Elbette, gelişmiş bir veri-bağı (datalink) kapasitesi, ağ-merkezli harekat için ilk şart olarak görünüyor.

Ayrıca, Kemankeş için 1 saat olarak açıklanan havada kalış süresi de söz konusu senaryonun geliştirilmesi için önem arz ediyor. Kemankeş'in ileriki modernizasyon projelerinde, havada kalış süresinin artması; istihbarat, keşif ve gözetleme kapasitesini de yükseltecektir. Yine, yoğun elektronik harp baskısına maruz harekat ortamlarına uygun bir silah sistemi inşa etme amacı, üzerinde durulması gereken bir diğer konu. Zira, modern harp ve harekat ortamının belirleyici sahalarından biri de elektromanyetik spektrum. Elektromanyetik spektrumda çatışmayı kaybetmek, çoğu zaman diğer boyutlara da olumsuz sonuçlar dizisi olarak teşmil ediliyor.

Kemankeş, Türk savunma sanayisi için de kritik bir eşik anlamına geliyor. En yalın ifadeyle Baykar artık kategorik olarak sadece SİHA ve İHA değil aynı zamanda bir mühimmat üreticisi de oldu. Elbette, Türk savunma sanayisinin gelişmiş bir mühimmat eko-sistemi var. Roketsan ve TÜBİTAK Savunma Sanayii Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü (TÜBİTAK-SAGE) çözümleri, yıllardır harp sahalarında kendilerini ispat etti. Baykar'ın ürettiği SİHA'lar da söz konusu çözümlerle mücehhez. Öte yandan, Kemankeş'in gidebileceği savunma teknolojileri istikameti de Baykar'ın, bir mühimmat üreticisi olarak nasıl bir yol haritası belirlediğine dair ipuçları veriyor.

Söz konusu gezici mühimmatın (Mini-seyir füzesi), hedefe angaje olurken kullandığı teknoloji ise bizi savunma teknolojilerinin geleceğine götürüyor. Zira Kemankeş, makine öğrenimi ve gelişmiş konvolüsyonel yapay zeka algoritmalarıyla hedeflerini çalışıyor, öğreniyor ve kıymetlendirmesini yapıyor. Elbette ilk Kemankeş varyantları yapay zeka hedef tespit şemasında, Anglo-Amerikan askeri bilimler literatüründe "human-out-of-the-loop" kapsamında tanımlanan, mühimmatın tamamen otonom olduğu keşif, gözetleme ve hedef tespit konfigürasyonlarından olmayacak. Ancak 2030'lu ve 2040'lı yıllara gelindiğinde, Kemankeş'in hedef tespit algoritmalarının ve otonomi seviyesinin 2023 yılından çok daha farklı olacağı kesin.

Yaklaşık 200 kilometre menziliyle Kemankeş, kendisini taşıyan platformu da personel tarafından kullanılan hava savunma sistemlerinden (MANPADS), Rus Pantsir ve TOR-M2 gibi SİHA'lara karşı etkin olduğu değerlendirilen birçok hava savunma sisteminin etkili menzilleri dışında, güvenli bir atış sahasında bırakacak. Söz konusu yetenek, özellikle Bayraktar TB-2 için çok önemli.

Son olarak, bu mecrada Kızılelma için yaptığımız değerlendirmeyi yinelemekte de fayda var. Kemankeş de tıpkı Kızılelma gibi bir savunma teknolojileri DNA'sı ve bir zaman makinesi olma özelliği taşıyor. Bugün kazandırdığı muharip kabiliyeti konuştuğumuz kadar, "Kemankeş Ailesi bundan 10 yıllar sonra nereye evrilebilir?" çerçevesi, bugünün stratejik meselelerinden çok daha kritik gözüküyor.

[Dr. Can Kasapoglu Hudson Enstitüsü Kıdemli Analist ve EDAM Savunma Programı Direktörü'dür.​​​​​​​]