Müjde! Türkiye'nin kankası olan Asya-Pasifik ülkesi Endonezya, İtalya'nın eski uçak gemisi Garibaldi'yi satın alıyor. İnternete düşen haberleri özetlersek durum şöyle: Anlaşma yapılmış. Krediyi İtalya ayarlıyor. 500 milyon dolar civarına uçak gemisi, 500 milyon da üzerinde görev yapacak helikopterlere ödenecek. Endonezya'nın amacı, uçak gemisini Baykar'dan satın aldığı dronlar ile kullanmak.  

Hatırlatalım, bu sene başında Baykar ile Endonezya anlaşma yaptılar ve 60 adet TB3 ve 9 adet Akıncı dronu Endonezya'da montajlanacak. TB3 dronlar malum TCG Anadolu'ya inip kalkan dronlar ve Garibaldi'nin güvertesi ve kalkış rampası da TCG Anadolu'ya benziyor.  TB3'un menziline 2000 Km desek, Endonezya tek uçak gemisinden kaldıracağı TB3'ler ile yarıçapı 2000 Km olan bir deniz alanında hakimiyet kuracak. (Tabi dron başka yere inmeyip geri gelecek ise 1000 Km yarıçap). Bu muazzam bir alan hakimiyeti, yani Pasifik’in kilit ülkesi olan Endonezya; Tayland, Malezya, Filipinler, Avusturalya'nın kuzeyi, Hindistan’ın batısı gibi muazzam bir bölgede etkili olacak ve dünyanın en işlek deniz boğazlarını koruyacak. Endonezya'nın 18 bin civarı adası var yani bu işin zaten başka formülü yok. Bu iş dron işi. TB3 bu işler için çok uygun.
 

Endonezya ile ilişkilerimizi mevcuttaki 'çok iyi' seviyesinde tutmaya devam edebilirsek ( ki gayet mümkün sonuçta 85 Müslüman olan 250 milyonluk pasifik ülkesi) Türkiye bu proje ile Pasifik bölgesinde önemli bir etki bölgesi oluşturma potansiyelindedir. Unutmayalım ki Endonezya ile stratejik işbirliğimiz öyle ileri seviyeye gelmiş ki, Endonezya bizden motoru da kendisi de ortada olmayan bir savaş uçağı projesinden 48 tane almak için imza atabiliyor. Deniz sistemleri konusunda çok daha hazırlıklıyız ve hazır ürünlerimiz var. Yani olmayan uçağı satabilen, olan deniz sistemlerini haydi haydi satar.
 

Bu projenin askeri, ticari ve stratejik potansiyeli çok yüksektir. Hem Endonezya zaten bölgesinin 'kralı' olan ülkedir, hem de Türkiye sayesinde bu projenin başarılı olduğunu elaleme gösterebilirsek, Asya-Pasifik bölgesi başta olmak üzere Asya'dan Türkiye ile askeri ortak olmak isteyecek başka ülkeler de zamanla oluşacaktır.
 

Şöyle de güzel bir durum var: Endonezya bölgede Çin ile askeri müttefiklik yapsa ABD ve Avrupa'yı kızdıracak. Tersini yapsa yani ABD ile müttefik olsa bu sefer Çin kızacak. Endonezya en akıllıca işi yaparak Türkiye ile stratejik ortaklığa yanaşıyor. Türkiye'nin Okyanusya'da artan etkisi bölgede kimseyi rahatsız etmez ve alerji yaratmaz. Endonezya'da bu sayede hem Asya ile hem Batı ülkeleri ile ilişkilerini fazla bozmadan götürebilir. Belki bu ilişkilerden Hindistan biraz rahatsız olabilir ama çok problem olmaz.
 

Garibaldi uçak gemisi muhtemelen İtalyan tersanelerinde bir sene kadar bazı değişiklikler geçirecek ve 1 sene sonra Endonezya yolunu tutacak. Baykar'ın dron üretmek işinde ortaklık kurduğu  İtalyan Leonardo firması da muhtemelen bu uçak gemisine bazı ilave donanımlar takmak ve satmak isteyecektir. Unutmayalım daha birkaç gün önce Türkiye'de İtalya ile bazı askeri işbirliği anlaşmaları yaptı yani Endonezya donanmasının güçlendirilmesi işinde anlaşılan İtalya ve Türkiye beraber çalışacak.
 

Bu Garibaldi gemisi ile ilgili ve genel olarak Endonezya ilişkileri ile ilgili politika yapıcılarımıza, Türkiye'nin menfaatlerini en çoklayıcı hangi politikaları önerebiliriz?
 

1) Türkiye ve özellikle Aselsan, Garibaldi'nin elektronik sistemler ile donatılması konusunda sunabileceği tüm ekipman ve sistemleri sunmalıdır. Garibaldi'nin hazırlığı için gerekli işlerin Türkiye'de uygun bir tersanede yapılması daha uygun olur. Bu konuda ilgili ülkeler ile görüşülebilir.
 

BÜYÜKELÇİLİK
 

2) Jakarta'daki Türk büyükelçiliği, Türkiye'nin bölge iddiasını yansıtmayan bir yapıdır. Endonezya'da daha büyük ve iddialı bir elçilik misyonu uygun olabilir. Belki birkaç dost ülke ile beraber ( Misal: Katar, Azerbaycan, Özbekistan, Cezayir, Irak, KKTC) büyükçe bir elçilik kompleksi projelendirilebilir. ( Not: Enka firmamızın bolca ABD büyükelçilik inşaat tecrübesi vardır, belki bu tecrübelerden faydalanılabilir)
 

3) Eski uçak gemisini parayı ödeyip almak bir iştir ama bu gemiyi başarılı şekilde çalıştırmak, milli menfaatler doğrultusunda kullanabilmek ve muazzam bakım ve işletme maliyetlerini yönetebilmek bambaşka bir iştir. Türkiye'nin ilgili teknik ekipleri bu Garibaldi projesine başından itibaren girmeli ve Endonezya'ya gerekli eğitim, donanım, askeri destekleri önümüzdeki yıllar boyunca sağlamalıdır. İtalya'ya olan teknik bağımlılık azaltılmalı, mümkünse bitirilmelidir. Türkiye bu işten öğrendiklerini kendi uçak gemisi ve donanma projelerine aktarabilmelidir.
 

GARİBALDİ'DE TÜRK SUBAYLAR
 

4) Garibaldi muhtemelen Jakarta açıklarında, Pasifik Okyanusunda 800 civarı personel ile görev yapacak. Türk denizci ve teknik subayları için de bu gemide bir salon/ lounge yapılması ve bu gemide sürekli olarak 10-15 civarı Türk subayının (Denizci ve Aselsan ekibi) eğitim ve destek için bulunması uygun olabilir ve Endonezya ile olan askeri işbirliğini güçlendirir. Bu sene Haziran'da Aselsan'ın Jakarta'da ofis açtığını hatırlayalım. Baykar'ın da muhtemelen üretim ortaklığı kapsamında ofisi vardır. Jakarta’daki ofislerin çatısındaki helikopter pistinden Garibaldi'ye direk ulaşım sağlanması da uygun olur. Yine ofis çatısında yerli uydu bağlantısı için çanak konması uygun olabilir. (Malum Jakarta trafiği geleneksel olarak dünyanın en kötü şehir trafikleri arasındadır. Son senelerde biraz toparladılar ve İstanbul'dan iyi duruma geldiler.)
 

5) Garibaldi merkezli çalışacak TB3 dronları için Endonezya'nın coğrafi avantajlarını da kullanacak kapsamlı bir operasyon doktrini geliştirmek faydalı olur. Kontrol menzilinin  artması için bazı adalarda dronlar için ikmal pistleri ve role/radar/uygu bağlantısı sistemleri yapılması uygun olur. Bu konuda doğru bir ayak izi çıkartılırsa, teorik olarak TB3 lerin Garibaldi'den kontrol menzili tüm Endonezya'nın yüzölçümünün 1000 Km ötesine kadar uzanır.
 

PROJE BAHRİYE'YE
 

6) Son yıllarda, ve hatta Cumhuriyet tarihinin önemli bölümünde, Türkiye üstün vasıflara sahip deniz subayları yetiştirmeyi başardı. Diğer kuvvet komutanlarımız kötüdür anlamı elbette buradan çıkmaz ama artık bahriyemizin eğitimi mi dersiniz, havası, suyu mu dersiniz, bilemem, denizcilerimiz çok başarılı oldu. FETÖ’nün en çok saldırdığı, kumpaslar kurduğu ve yıkamadığı TSK birimi de muhtemelen Bahriyemiz olmuştur. Bugün yerli ve milli savaş gemilerimizin TSK envanterinde görev yaptığını hatırlatalım. Diğer kuvvetlerimiz bu konularda biraz arkadan geliyorlar. Endonezya ile yapılabilecek bu projelerin de Deniz Kuvvetlerinin değerli komutanlarının yönetimine verilmesi bu bağlamda değerlendirilebilir. (Heybeliada'daki Deniz Lisesi konusunu da tekrar değerlendirmek faydalı olabilir.)
 

7) Türkiye'nin milli uyduları ile Garibaldi ve dronları arasında da gerekli veri bağları kurulmalıdır böylece Garibaldi uydu gözetleme, istihbarat, haberleşme sistemleri ile de desteklenebilir ve Ankara ile doğrudan bağlantı sağlanır.
 

8) Garibaldi Akdeniz'den Endonezya'ya ilk yolculuğunda Somali civarında biraz oyalanırsa, Türk donanması ve sondaj gemileri ile biraz vakit geçirip, bayrak gösterip TB3 uçurursa fena olmaz.
 

9) İtalya'nın Garibaldi yanında koruma sağlayacak birkaç tane savaş gemisini de Endonezya'ya satma durumu olduğu söyleniyor. Bu savaş gemisi tedarik işini Türk tersanelerine çevirebilirsek faydalı olur.
 

ENDONEZYA HELİKOPTER ÜLKESİDİR
 

10) Endonezya binlerce adası ile Türkiye için dünyanın bir numaralı genel maksat helikopter pazarıdır. Türkiye yerli helikopter üretimi işinde biraz elini hızlandırmalı ve özellikle marinize edilmiş helikopter konusunda hızla yerli çözümler üretmelidir. 
 

11) Endonezya adaları arasında kargo taşımacılığı yapacak İHA filosu kurulması iki ülkeye de fayda sağlayabilir. Kargo İHA olayı bazı ülkelerde hızla yaygınlaşmaktadır ve Endonezya'nın coğrafyası bu işe uygundur.
 

JAKARTA'YA DAHA ÇOK UÇUŞ
 

12) İstanbul-Jakarta arasına yeni uçaklar koymak ve uçuş sıklığını artırmak iki ülke işbirliğini hızlandıracaktır. Endonezya'da irili ufaklı filolara sahip olan 15 civarı havayolu vardır. Endonezya'ya sivil havacılık alanında yatırım yapılması uygun olabilir ve THY'nin Jakarta bağlantısının daha maliyet-etkin olmasını destekleyebilir. Havalimanı işletmesi konusunda da fırsatlar incelenebilir. Coğrafi durumundan ve hızlı ekonomik büyümeden dolayı Endonezya'da havacılık sektörünün çok hızlı büyüyeceği  kesindir.
 

13) Hürjet projesi nispeten sona yaklaşmıştır, ortaya bir uçak çıkmıştır ve seri üretim hazırlıkları başlamıştır. İspanya'ya Airbus elektronik donanımları ile ihracat anlaşmaları da yapılmıştır.  İspanya'nın dost (ve sosyalist) hükümeti elbette bu konuda çok etkili olmuştur. Hürjetlerin belki biraz daha zayıf motorlu (yani hafifletilmiş) ve uzun menzilli versiyonları Endonezya için de uygun olabilir.
 

PİNDAD
 

14) Endonezya'nın Pindad isimli bir milli otomotiv ve savunma şirketi var. Askeri araçlar, sivil araçlar, tüfek vs. silahlar, ziraat araçları üreten başarılı ve faydalı bir firma. Endonezya başkanı ve üst düzey kamu yöneticileri için güzel başkanlık araçları da tasarlamışlar. Pindad ile BMC/TOGG/Karsan/Aselsan arasında çeşitli işbirliklerinin çalışılması uygun olabilir.
 

SOMALİ'DE ORTAKLIK
 

15) Somali ve Jakarta denizden karşılıklı birbirlerini görürler. Mesafe kısa değildir ama arada başka kara ülkesi yoktur. Kaptan topukladı mı 20 günde ver elini Somali. Bu bağlamda Türkiye'nin Somali'deki donanması ile Endonezya'nın Garibaldi gemisi dönem dönem bölgede ortak tatbikatlar yapabilirler. Hatta Maldivler ada ülkesini de sayarsak Somali-Maldivler ve Jakarta hemen hemen aynı deniz hattı üzerindedir. Hepsi Müslüman ve dost halklardır ve donanmalar arası işbirlikleri gayet mümkündür. ( Maldivlerde tabi donanma yok, orası ancak güvenli bir liman ve SİHA üssü olarak kullanılabilir)
 

16) Endonezya'da emperyalizmin hedefindeki ülkelerden biridir ve etnik kışkırtmalar ile parçalanmaya çalışılan bir ülkedir.  Türkiye, Somali'de yaptığı gibi ülkeyi birlik içinde tutucu ve istikrarlı olmasını sağlayıcı tarafta olmalıdır. Endonezya da yüzlerce etnik topluluk ve binlerce ada olduğu için, ülke denizlerine ve hava sahasına hakim olamaz ise bizim Ege adalarında olduğu gibi zayıf bir anda yakalandığında bazı adaları renk renk başka bayrakları çekiverir. Bu SİHA yatırımları, bu ülkeyi askeri açıdan birlik içinde tutmanın en ucuz ve etkili yoludur.
 

17) Endonezya bugün itibariyle dünyanın 7. büyük ekonomisidir (PPP). 20 sene sonra ise 310 milyon nüfus ile 4. büyük ekonomisi olacaktır. Türkiye ise durağan nüfusu dolayısıyla bu ölçeklerin çok uzağında kalacaktır bu bağlamda kısa vadede Endonezya'nın Türkiye'ye ihtiyacı vardır, uzun vadede ise durum tersidir. Türkiye ve Endonezya'nın ilişkileri mutlaka bazı yapılar tarafından sabote edilecektir, bu konularda tedbirler şimdiden alınmalıdır.
 

18) Pasifikte Endonezya ile yapılan askeri ve stratejik işbirliğinin benzerini Güney Amerika/Karayipler bölgesinde de hedeflemeliyiz. Benzer şekilde Türk SİHA'ları kullanacak bir uçak gemisi konusunda hispanık ülkelerden biri ile stratejik işbirliği uygun olacaktır. 
 

19) Endonezya zaten petrol üreten ülkedir. Problemi petrol endüstrisine üretim artışı için sermaye bulmakta zorlanmasıdır. Yani petrol zaten var, üretiliyor ve yatırım yapılsa üretim artacak ama yatırım yapacak para bulunamıyor. TPAO ile bu konuda işbirliği faydalı olabilir.
 

20) Osmanlı'nın Endonezya ile K.S.Süleyman zamanından beri Açe Sultanlığı üzerinden güçlü ilişkileri vardır ve iki ülke birbirini askeri olarak desteklemiştir. Endonezya'nın batı ucundaki Ace Sultanlığı üzerinden bu işler yürümüştür ve İslam zaten Endonezya'ya bu bölgeden yayılmıştır. Ace bölgesinde dış destekli ayrılıkçı hareketler uzun dönem Endonezya için sorun yaratmıştır. Türkiye Açe’nin Endonezya'ya bağlı kalması konusunda yapıcı rol oynarsa faydalı olur.  Bu bölgelerdeki İslam pratikleri, iklim, coğrafya, etnik ve dil zenginliği durumları dolayısı ile Arap tipi İslam pratiklerinden biraz farklı yaşanır. Bu konularda Türkiye bölgeye 'Doğru Müslümanlık öğretme' olayına soyunmamalıdır. Bu işler ters teper. Onlar kendi yerel kültürleri ile harmanlayarak alıştıkları gibi dinlerini yaşamalılar. Mevcut din anlayışları yeterince uyumludur ve bize karşı dostçadır. Belki haftada bir Banda Açe şehrine THY uçağı sefer yapabilir ve bölgede bir Türk konsolosluğu açılabilir. Bu şehirde bir ticari liman yatırımı da uygun olabilir.
 

SİYASETE DİKKAT!
 

21) Endonezya'da geçtiğimiz haftalarda sokak eylemleri sonucunda bazı politik sorunlar oluştu. Bu eylemler ne kadar doğal, ne kadar dış kışkırtma kaynaklıdır incelenmesi gerekir ancak Türkiye'ye dost olan bir hükümetin düşürülüp, Türkiye'ye mesafeli hükümetlerin Endonezya'ya yerleştirilmesi uygun olmaz. Hatırlatalım, mevcut hükümet malum sebeplerden İsrail ile diplomatik ilişkisini minimum seviyeye indirmiştir, İsrail vatandaşlarını ülkesine sokmamaktadır, Gazze'ye 20 bin barış gücü askeri göndermeye hazır olduğunu beyan etmiştir ve belki de en önemlisi bu sene başında BRİCS üyesi olmuştur.
 

22) John Perkins, ABD'nin derin devlet görevlisi olduğu dönemde nasıl Endonezya'ya kredi veren muslukları yönlendiren uluslararası kurum uzmanı heyet başkanı şapkası ile gönderilip ekonomik tetikçilik yaptığını ve ülke aşırı borçlandırılarak kaynaklarının nasıl ABD'deki bazı şirketlere aktarıldığını kendi itiraf niteliğindeki kitabında paylaşmıştır. Endonezya ve Türkiye benzer emperyalist sömürü dönemlerinden ve tecrübelerinden geçmiştir ve halen de farklı şapkalar giyen, bazen yerli isimleri olan aynı görevdeki uzaktan kumanda adamlar ile uğraşılmaktadır. Bu bağlamda Endonezya'ya sömürü amaçlı değil, uzun dönemli, stratejik, kazan-kazan ilkeli anlaşmalar ile yaklaşmak uygun olur.
 

23) Türkiye'den farklı olarak Endonezya'da çok fazla sayıda ve büyük kamu şirketleri var. Bu şirketlerin toplam piyasa değeri trilyon dolar seviyesini aşmakta. Telekom, enerji, altyapı, madencilik, bankacılık vs gibi bir çok dev kamu şirketine sahipler. Bu bağlamda Türkiye, politik yakınlığın avantajlarını kullanarak bu kamu şirketleri ile işbirliğini ve yatırımları artırabilir. 
 

BASRA KALKINMA YOLU
 

24) Türkiye'nin Somali'de yapmakta olduğu yatırımlar ve projelerde Endonezya'nın ortaklığı da uygun olabilir. Endonezya’nın bütün önemli ve büyük şehirleri liman şehridir ve Somali'ye Süveyş Kanalı gibi problemler olmadan doğrudan erişim sağlayabilirler. Somali limanları Türkiye/Endonezya deniz ticareti için aktarma ve ara depolama limanı olarak da kullanılabilir. Ayrıca Türkiye'nin Basra kalkınma yolu projesine Endonezya'nın katılması da faydalı olacaktır.
 

25) Jakarta, İstanbul'a benzer şekilde fazlaca büyük, kalabalıktır ve altyapısı sorunludur. Üstelik şehir çökmektedir ve bir gün su altında kalacaktır. Endonezya 2022'de, ülkenin daha ortası gibi değerlendirilebilecek Borneo adasının batısında, yeni başkent olacak Nusantara şehrini kurmaktadır. Etaplar halinde bu şehir inşa edilecek ve Endonezya'nın 100. yıldönümü olan 2045'de projenin bütün etapları tamamlanmış olacaktır. Türkiye'nin de şimdiden bu şehirde  bir yatırım ofisi açması,  inşaat firmaları ile Nusantara projesine dahil olması ve yeni başkentten uygun büyükelçilik arazisi tahsisi alması uygun olabilir.
 

26) Türkiye'nin nispeten fakir olduğu Nikel madeni konusunda Endonezya açık ara dünya lideridir. Başta EV bataryaları olmak üzere Nikel yatırımları konusunda ortaklıklar (Aspilsan?) uygun olabilir. Endonezya elektrikli araba üretimi ve satışı konusunda destek ve teşvikler sunmaktadır. TOGG firmamız, Endonezya'ya uygun bir model geliştirerek ikinci montaj/üretim/yatırım ülkesi olarak bir yerel ortak ile beraber Endonezya'yı önceliklendirebilir.
 

27) Türkiye'nin Endonezya'nın da politik duruşuna uyumlu olarak Doğu Timor'da küçük de olsa bir temsilcilik açması ( Endonezya büyükelçiliğine bağlı olacak şekilde), Endonezya ile Doğu Timor'un ilişkilerinin iyileştirilmesi konusuna destek olması ve siyasi nüfuzunu ilerletmesi uygun olabilir. 
 

PİAGGİO
 

28) Baykar firmamız malum İtalyan Piaggio firmasını satın aldı ve kaliteli, çift motorlu, pırpır  turbo prop tipi bir VİP yolcu uçağı modeline sahip oldu. Umuyoruz model makyajlaması bittikten sonra üretim hatlarını da Türkiye'ye taşıyacaktır veya en azından Türkiye'de de üretim yapacaktır. Türkiye'de üretilmesi şartıyla, bu uçaklardan Endonezya'ya yarım düzine göndermek ve bir VİP havacılık şirketi kurmak, hem Endonezya şartlarında karlı bir iş fırsatı olabilir hem de Türk ve dost ülke diplomatlarının ulaşım olayını kolaylaştırabilir. Baykar patronları zaten TB3 satışı dolayısı ile gerekli politikacılar ile tanışıyorlar, bu iş de yanına kolayca eklemlendirilebilir. Baykar kendi bu işe sermaye bağlamak istemez ise belki THY iştiraki üzerinden bu hizmet sunulabilir ve başarılı olursa başka ülkelere de genişletilebilir.