28 Mart 1868 tarihinde dünyaya gelen Rus Yazar Maksim Gorki özellikle komünist edebiyatın öncüleri arasında yer aldı. Bolşeviklerin en önemli isimlerinden birisi olan Urallı Delikanlı lakaplı Yakov Sverdlov'un yakın arkadaşı olan Gorki, Çocukluğum, Ana, Benim Üniversitelerim gibi eserlerle tanındı. Hayatı acılar içinde ve yoksullukla geçtiği için Gorki adını aldı.

MAKSİM GORKİ'NİN AZ BİLİNEN HİKÂYESİ

Rus Edebiyatının en büyük yazarlarından Maksim Gorki'nin pek bilinmeyen eserlerinden birisi ise arkadaşlık üzerine yazdığı, Kuzey Kafkasya'da geçen Yol Arkadaşım adlı kitabıdır. Kitapta üç öykü yer almaktadır. 1894'te yayımlanan Yol Arkadaşım, Türkçeye Ataol Behramoğlu tarafından çevrilmiştir.

KUZEY KAFKASYA'DA BİR ÇİNGENE: MAKAR ÇUDRA

Kitaptaki ilk öykü, Makar Çudra adlı bir çingeneyi anlatır. Makar Çudra'yla sohbetini anlatan Yazar, ondan hayatla ve göçerlikle ilgili şu öğüdü alır:

"Bir yerde uzun süre kalma. Niye kalasın ki? Geceyle gündüz nasıl birbirlerini kovalayarak
dünyanın çevresinde dolaşıyorsa; sen de hayattan soğumamak istiyorsan, düşüncelerini onun üzerinde
toplamaktan kaçın. Hayat üzerine düşünmeye başladın mı, bil ki soğursun ondan... Her zaman böyle olur bu. Zamanında benim başıma da geldi. Hele hele! Benim başıma da geldi şahinim"

RUS İŞÇİ SINIFININ PORTRESİ: YEMELYAN PİLYAY

İkinci öykü ise, Yemelyan Pilyay'ın öyküsüdür. 47 yaşındaki bu adam Rusya'daki tütün krizi dönemini anlatır. 1893 yılında yazılmış hikâyede Yemelyan Pilyay bir kadını intihardan kurtarışını ve kendisini öpüşünü anlatır. Çirkin ve "ayaktakımı"ndan biri olan Yemelyan Pilyay, Rus işçi sınıfının bir portresidir.

Hikâyede insanın her istediğini yapamayacağı şu sözlerle anlatılır:

"Sen, insan istediği şeyi yapabilir diye düşünüyorsundur belki. Yok kardeşcik, yok! Yarın ne yapacağını söyle bakayım. Saçma! Hangi yöne gideceğini bile söyleyemezsin"

BİR HIRSIZ VE BİR KÖYLÜ: ÇELKAŞ'LA GAVRİLA

Gorki'nin Yol Arkadaşım adlı öykü kitabında Çelkaş'la Gavrila'nın öyküsü de çarpıcıdır. Bir hırsız olan Çelkaş ile köy hayatından sıkılmış Gavrila arasında geçen diyaloglar, çelişkiler hayata dair pek çok deneyimi ve bilgiyi aktarır:

"Amma da iş! dedi. Ben senden mi söz ediyorum sanki? Dünyada senin gibi çok adam var!.. Her yer mutsuz
insanlarla dolu!.. Sendeleyip duruyorlar"

MAKSİM GORKİ VE GÜRCÜ PRENS'İN SINIF TARTIŞMASI

Gorki'nin öykü kitabının sonunda 4 aylık macerasını anlattığı Yol Arkadaşım adlı bir öykü daha vardır. Yol Arkadaşım'da Gürcü prensi Şakro Ptadze ile olan macerasını anlatır usta Yazar Gorki. Bu öyküde bir komünist olan Gorki'yle, Gürcü Prens'in insana bakışı üzerinden sınıfsal konumları gözler önüne serilir. Prens'in çalışmayıp dilenmesi ve en sonunda Gorki'ye kendini baktırması, Maksim Gorki'nin ise sürekli olarak çalışması yine aradaki sınıf çatışmasını gözler önüne serer. Yine de Gorki için Gürcü Prens yol arkadaşıdır.

YOL ARKADAŞLIĞI ALINYAZIM

Yolculuk esnasında Şakro için şöyle der:

"Şakro'ya bakıyor ve: "Bu, yol arkadaşım benim..." diye düşünüyordum. Onu burada bırakabilirim şimdi; fakat onsuz bir yere gidemem. Alınyazılarımız birleşti bir kere... Ömrüm boyunca bana yoldaşlık edecek... Ölünceye kadar ayrılmayacağız.."

Hikâyenin sonunda ise bu yolculuğu şöyle anlatır Maksim Gorki:

"Hayatımın hemen hemen dört aylık bir süresinde bana yol arkadaşlığı eden bu adama bir daha hiç
rastlamadım. Fakat iyi duygularla, şen bir gülümsemeyle sık sık anarım onu.
O bana, akıllı insanların yazdığı koca koca kitaplarda bulunamayacak pek çok şey öğretti. Hayat, insanların
bilgeliğinden daha derin ve anlamlıdır çünkü."