25 Nisan 1915 tarihinde yapılan kara çıkarması 9 ay sürdü. Ekim ayından sonra kara savaşından da ilerleme kaydedemeyeceklerini anlayarak Yarım Ada’yı tahliye etme kararı aldılar. Bunu da iki ayrı operasyonla gerçekleştirdiler. İlk tahliye 20 Aralık 1915 günü Anafartalar bölgesinden, ikincisini de 9 Ocak 1916 günü Arıburnu bölgesinden gerçekleştirdiler.

SAVAŞIN KADERİNİ DEĞİŞTİRDİ

Mustafa Kemal Paşa da Çanakkale Savaşı’nda19. Tümen Komutanı olarak görev yaptı. İlk günden son güne kadar yaptığı önemli müdahalelerdesavaşın kaderini değiştirdi. Bunu arkadaşları da teyit eder. Onun bu kritik uyarı ve müdahalelerini takdir ederler. İşte o 4 önemli müdahalesi:

• Çıkarma anında askeri birliklerin kıyıya yakın mevzi almasını ve düşmanın çıkarma anında zayıf olacağı için karaya çıkarmama ilkesiyle hareket edilmesini istedi (Bu istek uygun bulunmadı. Birlikler geriye çekildi. Bu da sıkıntılara neden oldu.Bu da zaman içinde düzeltildi. Bunun gerekçesi de Türk Ordusunun Balkan Harbi’nde kısa süre içinde bozguna uğramasıydı. Çanakkale Savaşı’nı yöneten 5. Ordu Komutanı Limon Von Sanders, birliklerin geride tutulmasını ve duruma göre buradan müdahale edilmesini savunuyordu. Liman Paşa, Türk Ordusunun savaşkanlığını görünce komutanların isteğini de kabul ederek savaşa yön verdi. Şunu da belirtelim, Savaşa katılan Türk komutanları Atatürk gibi düşmanı karadan karşılamadan yanaydı. Bunu da anılarında net ve ayrıntılı şekilde belirttiler).

  Paşa, Balkan Harbi yıllarında bölgede görev yaptığı için araziyi iyi incelemiş ve bir çıkarma anında nelerin yapılmasını saptamıştı. Bunu da Çanakkale Savaşı sırasında uyguladı. Çıkarma anında yaptığı müdahale kendi deyimiyle “Savaşı kazandığımız an o andı” diye özetlemişti.

•  

  Atatürk, ilk çıkarma anında yaptığı müdahaleyle düşmanı püskürttü. Bununla zaman kazanıldı ve birlikler birlikte müdahale ederek düşmanın büyük birliklerle kıyıda tutunmasını önledi.Dar Ada’da bu müdahale bölgenin ele geçirilmesini ve Türk birliklerinin denize dökülmesini önledi. Savaşın başında kaybedilmesine ‘dur’ dedi.Mustafa Kemal’in 19. Tümeni geride ihtiyat birliği olarak görev yapıyordu. Buna aldırmadan ileriye atıldı…

• Savaşın ortasında düşmanın Anafartalar bölgesinden büyük kuvvetle çıkarma yaptığını ve yine buna büyük kuvvetlerle karşı konulmasını, birliklerin emri altında birleştirilmesini istedi. Bu istek yerine getirildi ve 8 Ağustos 1915 günü Anafartalar Grup Komutanı oldu. 10 Ağustos ve 21 Ağustos 1915 günlerinde iki önemli zaferi kazanarak düşmanın büyük hamlesini bertaraf etti. Bu hamlelerden sonra savaş siperlerde sürdü. Bundan sonra düşmanın büyük hamlesi olmadı. Büyük zayiat verdirildi. Bu süreç onun Ekim ayında bölgeyi tahliye kararı vermesini sağladı. Bu karar da 20 Aralık 1915 ve 9 Ocak 1916 tarihlerinde gerçekleşti.

• Atatürk’ün son müdahalesi, Yarım Ada’yı tahliyeye hazırlanan düşmanın son büyük hücumla denize dökülmesi isteği oldu. Bu da uygulanmadı. Nedeni de büyük zayiata neden olacağı ve düşmanın tutunmaya devam edeceği şeklindeydi.Ayrıca bırakın biz zayiat vermeden düşman kendisi çekilsin, düşüncesi hâkim oldu.Atatürk bu isteğinin yerine getirilmemesi ve savaşın artık hareketsiz hale gelmesi nedeniyle izin alarak 10 Aralık 1915 tarihinde İstanbul’a gitti. (Ercan Dolapçı, Çanakkale Savaşında Atatürk’ün Rolü, Kategori Yayıncılık, İstanbul, 2018.)