Yazın ortasına geldik, tarımda işçi ihtiyacı arttı. Bu aralar kiminle konuşsak, “İşçi bulamıyorum.” diyor. Köy kahvesinde bamya üreticisi Talip Ersoy ile sohbet ediyoruz. 5 dekar alana bamya ekmiş. Her gün toplanması gerekiyor. Parmak boğumu kadarını toplansanız kilosu 50 lira ediyor. Parmak kadarı ise 10 lira. Bin 200 nüfuslu Bıyıklı’da yaşıyor. Ailece bu işi yapıyor. Bamya her sabah toplanıyor. O da “Köyde insan yok. Herkes yaşlı. Kimi götüreceksin. 30 km ötede Aydın merkeze gidip 4 işçiyi zor buldum.” diyor. Şaşırdım…

Mayıs ayı başında Adana Yüreğir Ziraat Odası Başkanı Mehmet Akın Doğan ile telefonda soğan hasadını konuşuyorduk. Sohbetimizin bir yerinde “İnanın Suriyeliler olmasa soğanı toplayacak adam bulamayacağız.” dedi. Yine şaşırdım.

Oysa Türkiye hâlâ tarım ülkesi. Ama tarlada çalıştıracak insan bulamıyor. Köylerde yaşlılardan başka insan yok desek yalan olmaz. Herkes daha iyi ve rahat bir yaşam için şehir merkezlerine akın etmiş. Orada işsiz geziyor ama bu tür işlerde çalışmıyor. Burun kıvırıyor. Bunu ben söylemiyorum konuştuğum vatandaşlar söylüyor. Söke Ziraat Odası Başkanı Mustafa Tanyeri ile konuşurken, “İnan traktör şoförlüğü yapacak adam bulamıyoruz. Hem de 2 bin liraya. Adam gelirken kabinli ve klimalı olacak diye şart koşuyor.” diyor. Karşılıklı kahkaha attık, ağlanacak halimize… Durum gerçekten vahim. Ciddi önlem alınmazsa şu anki kuşaklardan sonra tarlayı işletecek insan da bulamayacağız. Türkiye’nin dört bir yerindeki Ziraat Odaları Başkanlarıyla konuyu konuştuk. Onlar hem başkan hem de üretici… Gördük ki dert aynı. Hem de fazlası var. İşte onların görüşleri:

‘BAZEN ÜRÜNLER DALINDA KALIYOR’

- Adana Yüreğir Ziraat Odası Başkanı Mehmet Akın Doğan, yıllardır tarımdaki işçi sıkıntısını her ortamda dile getirdiğini belirterek buna çözüm bulunmazsa sıkıntının daha da artacağını kaydetti. Doğan şunları söyledi: “Mevsimlik işçi sorunu giderek büyüyor. Bu konuyu 2021 yılından beri Tarım Bakanlığına ve Valiliğe aktardım. Yurt dışından ucuz emek getirilmesini istiyoruz. Burada Suriyelileri kastetmiyorum. Afrika mı olur yoksa başka yer mi olur. Bu konuda ciddi çalışma yapmak gerekiyor. Burada çalıştıracak insan bulamıyoruz. İnsanlar başka sektörlere kayıyor. Kırsalda insan bulmak zor. Adana’da yılda 320 bin ton narenciye üretiliyor. En çok bu sektöre işçi gerekiyor. İnanın bazen çalışacak insan bulamıyoruz ve ürün dalında kalıyor. Sebze ve meyve alanları hızla artıyor. Tabi işçi ihtiyacı da… Çalışan sayısı azaldı. Bahçe ve sera üretimi arttı. Otomasyon gelişmedi. İnsana olan ihtiyaç da sürüyor.”

‘YARDIMLAR SÜRDÜKÇE ÇALIŞACAK ADAM BULMAK MESELE’

Hüseyin Arabacı

- Edirne Ziraat Odası Başkanı Hüseyin Arabacı da aynı sorundan dertli. Arabacı, yoksul insanlara verilen sosyal yardımların onları tembelliğe ittiğini belirterek şunları söyledi:

“Bu sorun her yerde var. Hayvancılık ve tarımda da var. Bakan bey de dile getiriyor. Bilinen bir konu. Tarımda işçi bulma derdi ciddi sıkıntı. Şoför bulmak kolay. Ama tarlada çalışacak insan bulmak sorun. Hayvancılıkta Türkmenler ve Afganlılar olmasa adam bulamayız. Eskiden bu işleri Roman vatandaşlarımız yapıyordu. Onlara yardım edilince eskisi gibi çalışmıyorlar. İşçi bulamıyoruz. Şahsi fikrim, bazı vatandaşlarımızın her türlü ihtiyacı karşılanırsa günü kurtarmaya çalışıyorlar ve buna alışarak çalışmak istemiyorlar. Bu tür sosyal ödenekleri gözden geçirmek gerekiyor. Kolay para kazanma en büyük sıkıntı. Çalışmayı teşvik etmeliyiz. Yoksa tarımda işçi sıkıntısı daha da artar.”

‘DIŞARDAN İŞÇİ GELMESE FINDIK DALINDA KALIR’

- Giresun Ziraat Odası Başkanı Nurittin Karan, bölgenin en önemli ürünü fındığı toplamak için Gürcistan’dan ve Güneydoğu illerinden işçi getirdiklerini, bu olmasa fındığın dalında kalacağını belirterek şunları anlattı:

“Tarımda işçi sıkıntısı kesinlikle var. Fındık toplamaya Doğulular geliyor. Bu yıl fındık fazla. Dışardan işçi gelmese bu işin hakkından gelmek mümkün değil. Gürcüler, Suriyeliler geliyor. Son zamanlarda Gürcüler gelmiyor. Bu ara paraları değerlendi... Aslında Gürcüler iyi çalışıyor. Onlarda da fındık var. Köylerden geliyorlar. İşin hakkını veriyorlar.

Nurittin Karan

Bizde köylerde insan kalmadı. Yaşlılar ve emekliler var. 15 yıl sonra ne olur bilmiyorum. Bizim kuşaktan sonrası fındığı bilmiyor. Köy okulları açılmalı, sağlık ocakları yapılmalı ve köylere dönüş sağlanmalı. Bu konuda bir proje yapılmalı. Hayvancılık yapanlar asgari ücretten fazla kazanıyor. Ama gelin görün bu işi yapanlara kız vermiyorlar. Zihniyet değişmeli. Köye dönüşü toplantılarda da dile getirdim. Tarım politikalarını düzenleyenler bu konuda proje geliştirmeli.”

‘KÜÇÜK ÜRETİCİ DE İŞÇİ ÇALIŞTIRIYOR’

- Ordu merkez Altınordu Ziraat Odası Başkanı Atakan Akça: “Bizim bölgede fındık toplama işçiliğinin sıkıntısı var. Yüzde 80 Güneydoğu’dan geliyor. En büyük maliyet insan gücüne dayalı. Fındığın bir ayda toplanması gerekiyor. O dönem de ağustos ayı… Yoğun emek isteyen bir ürün. Bu ihtiyacı karşılamak için bölge dışından insan gelmese fındık toplanmaz. İnanın 300-500 kilo fındığı olan bile kendisi gelip toplamıyor, işçi tutuyor. Bu böyle sürdükçe sıkıntı bitmez. Sıkıntı olunca da yevmiyeler yükseliyor. Biz diyoruz ki 1,5 tona kadar fındığı olan kendisi toplasın… Ordu’dakilere sesleniyorum. Bu işten yan gelir elde edenler var. Gelin kendi fındığınızı kendiniz toplayın, maliyetten de kurtulun. Kendi imkanlarınızı seferber edin.”

‘BİZDE İŞÇİ BOL’

- Şanlıurfa Ziraat Odası Başkanı Ahmet Eyyüpoğlu, kendi bölgelerinde işçi bulma sıkıntısı çekmediklerini hatta işçi ihraç ettiklerini belirterek şunları kaydetti:

“Bizde işçi sorunu yok. 200 bin kişi il dışına çalışmaya gidiyor. Ordu, Trabzon, Kayseri, Ankara Polatlı, Yozgat… Bölgemizde Suriyeliler çok olduğu için onlar da çalışıyor. Özellikle sulama işinde çalışıyorlar. Ücretler düşük. Bu nedenle onlar tercih ediliyor.”

KAYASIDA SIKINTI BÜYÜK

- Karaman Ziraat Odası Başkanı Mehmet Bayram: “Ben hep diyorum; Tarlada çalışan işçinin kazancı, hukuk fakültesinden mezun olandan daha fazla. Tarımda işçi sıkıntısını Çalışma Bakanlığına da dosya olarak verdik. Bölgemizde kiraz, elma gibi ürünlerin hasat döneminde sıkıntı yaşıyoruz. Bölgemize Urfa’dan insanlar geliyor. Ayrıca Konya ve yakın il ilçelerden de çalışmaya gelenler var. 3 saatlik yoldan günlük gelip gidenler var. 700-800 lira yevmiyeler. Bölgemizde işsizlik sıfır. Çalıştıracak adam arıyoruz. 30-32 bin lira aylıkla çoban bulamıyoruz. Bu alanda Afganlılar iyi çalışıyor. Sanayide ve tarlada sıkıntı hat safhada. Eğitim sistemimizi de gözden geçirmeliyiz. Ara eleman yetiştirmeliyiz. Herkes şehirde üniversite okuyacağım diye yığılmış. Buralarda çalışacak işçi bulamıyoruz. Büroda çalıştırmak için 17 bin liraya adam buluyoruz, tarlada 30 bin liraya çalışacak adam bulamıyoruz. Durum bu!”

‘OĞLUM BENİM YAPTIĞIM İŞİ YAPMAK İSTEMİYOR’

- Söke Ziraat Odası Başkanı Mustafa Tanyeri: “Aynı sıkıntı bizde de var. Traktör üzerinde çalışacak şoförü yalvarmayla getiriyoruz. 2 bin lira yevmiye veriyoruz, zor geliyorlar. Kabinli, klimalı traktör istiyorlar. 4 traktörüm var. İkisi kabinli. Gelen şoförler onları kullanıyor. Ben ve oğlum da tentelide çalışıyoruz ki işçiler yarın da gelsin diye. (Gülüşüyoruz.)

Hayvana da bakacak adam bulunamıyor. Bu sıkıntıyı Tarım Bakanlığı ve Çalışma Bakanlığına ilettik. Bir yıllık çalışma izniyle Afganlıları, Pakistanlıları ve Suriyelileri çalıştırıyoruz. Eskiden kaçak çalışıyorlardı. Bu alanda 100 kişiden biri yerli…

Gençler de şehirlerde boş geziyor. Bakanlığa da ilettik. Şu an 40 ile 60 yaş aralığı çiftçilik yapıyor. Bu nesil de emekli olunca, yani çalışamaz hale gelince tarlaları kim işletecek? Bu sıkıntı ciddi bir sorun. Bizden sonra ne olacak? 34 yaşında oğlum benim yaptığım işi yapmıyor. Bedenle iş yapmak istemiyor. Her yerde makineyle iş yapmak istiyor. Tarımın sonu karanlık. Genç kuşağı tarıma özendirmek, tarıma geri döndürmek gerekiyor. İmkân var, tarla var adam otelde asgari ücrete çalışıyor. Söke’de sayılı çiftçilerden birisinin oğlu KPSS’ye başvuruyor. Tarlayı ve 100 hayvanı bırakıp gidiyor. Derhal tedbir alınmalı.”

- Malatya Ziraat Odası Başkanı Yunus Kılıç: “Bizde işçi sıkıntısı yok. Güneydoğu illerinden geliyor.”

‘TARIMDA GELECEK GÖRMÜYORLAR’

- Kumluca Ziraat Odası Başkanı Hidayet Kökçe: “İnanın Suriyeliler olmasa çalıştıracak insan yok. İnsan ihtiyacımızı Suriyeliler, Afganlılar ve biraz da aileler karşılıyor. Bunun nedeni de tarımın geleceği olmadığı ve para kazandırmadığı için. Gençler çöpçü olmaya razı ama tarımda çalışmaya razı değil. Aileler yıllardır çocuklarına oku kendini kurtar, bizim gibi sürünme diyor. Tarım öcü gibi gösteriliyor. Herkes buradan bir kurtulsam, diyor. Allah bereket versin yetiyoruz diyen aile yok. Şu an bir tek fide (biber-domates) 55 lira. Gerisini siz düşünün.”