KOMŞU ÜLKELERE DE KATKI SAĞLAYACAK

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, üçlü zirve sonrası düzenlenen ortak basın toplantısında konuştu. Çavuşoğlu, "Devlet Başkanlarımız, Zirve'de kabul ettikleri ortak bildiriyle işbirliğimizi geliştirme irademizi en üst düzeyde vurguladılar." dedi. Toplantılarında küresel ve bölgesel sınamalara karşı işbirliğini güçlendirme konusunda mutabık kaldıklarını vurgulayan Çavuşoğlu, Türk Devletleri Teşkilatı'nın (TDT), bir araya gelerek ortak hedefler belirledikleri en önemli platform olduğunu söyledi.

Bakan Çavuşoğlu, Zirve'nin en önemli gündem maddelerinden birinin üç ülke arasında enerji işbirliğinin güçlendirilmesi olduğunu belirtti. Çavuşoğlu, "Türkmenistan doğal gazı konusunda üç ülkenin yararına olacak şekilde ortak adımlar atmaya hazırız ve bu konuda bir çalışma grubu oluşturma kararı da aldık." diye konuştu.

Çavuşoğlu, Türkiye, Türkmenistan ve Azerbaycan arasındaki ilişkilerin temelinde, asırlara dayanan ortak dil, tarih, inanç ve kültür mirasının yer aldığını söyleyerek şunları kaydetti:

"Bilim, eğitim ve kültür alanında imzaladığımız işbirliği çerçeve programı (2022-2024) temelinde ilgili kurumlarımız somut projeler gerçekleştirecek. Önümüzdeki süreçte, Türk Dünyası’nı birleştiren önemli değerlerden biri olan dil ve ortak alfabe konusunda çalışmaları hızlandırmak istiyoruz. Bugün ortaya koyulan işbirliği vizyonu, zadece 3 ülkeye değil komşu ülkelerin de refah ve istikrarına katkılar sağlayacaktır."

RUSYA’NIN TUTUMU ÖNEMLİ

Enerji Uzmanı Doç. Dr. Sohbet Karbuz, Trans Hazar Boru Hattı projesi ile ilgili Aydınlık'a yaptığı değerlendirmede, şu bilgileri paylaştı:

“Türkmenistan'dan 16 bcm gaz alınması konusunda 1999 yılında bir anlaşma imzalanmıştı ancak söz konusu anlaşma yürürlüğe girememişti. Trans Hazar Gaz Boru Hattı'nın yapılamaması ve o zamanlarda Azerbeycan'ın tutumu üzerine hayata geçirilemeyen bu proje, bir çok kere tekrar gündeme gelmiş ancak somut adım atılamamıştı. Bugün şartlar değişti, ancak gazın nasıl getirileceği ve bunun ne miktarda olabileceği hala bir soru işareti. Hazar geçişi konusu halen Rusya ve İran'ın oluru olmadan oldukça zor ama imkansız değil. Değişen jepoplitik dinamikler çerçevesinde tüm tarafların anlaşabileceği bir yol bulma konusunda daha yapıcı bir yol izlemek için bugün koşullar çok farklı değil aslında. Rusya'nın tutumu daha önceden olduğu gibi bugün de önemli ve belirleyici.”

ÜÇ ALTERNATİF

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, daha önce yaptığı açıklamada Türkmenistan gazının taşınmasıyla ilgili 3 alternatif üzerinde çalışıldığını söylemişti:

1) Hazar'ın altına boru hattı döşemek

2) Hazar'dan gemilerle gazı geçirerek TANAP'a bağlamak

3) SWAP anlaşması ile gaz temin etmek

HAZAR'IN STATÜSÜ KAPILARI AÇTI

Türkmenistan, dünyada ispat edilen doğal gaz rezervlerine göre Rusya (47,57 trilyon metreküp), İran (29,6 trilyon metreküp) ve Katar’dan (25,47 trilyon metreküp) sonra 24,3 trilyon metreküple dördüncü sırada geliyor. Dünyadaki doğal gaz kaynaklarının yüzde 11,7’si Türkmenistan’da yer alıyor. Türkmenistan'dan gaz ithalatının yüzde 52'sini Çin, yüzde 24'ünü Rusya, yüzde 22'sini İran yapıyor.

Bölgedeki tartışma konularından en önemlisi, Hazar’ın “Bir deniz mi yoksa göl mü?” olduğu sorusuna bağlıydı. Yaklaşık 20 yıl süren müzakereler sonunda, 12 Ağustos 2018'de Kazakistan'ın Aktau kentinde imzalanan anlaşmayla, bölgenin aşağıdaki şekilde kullanılmasına karar verildi.

* Sahilden 15 deniz mili mesafeye kadar olan bölgeler, her ülkenin kendi arazisi (karasuları) olarak kabul edilecek.

* Bu mesafeye 10 deniz mili eklenecek ve buralar her ülkenin balıkçılık alanı olarak belirlenecek.

* Hazar'ın dibi, yan yana ve karşı karşıya olan ülkeler arasındaki mutabakata göre sektörlere bölünecek ve taraf ülkeler genel kabul görmüş uluslararası prensip, norm ve yasalara uygun olarak deniz dibi üzerinde egemenlik hakkını kullanabilecek.

* Taraflar Hazar'ın dibine sualtı kabloları ve boru hatları döşeyebilecekler ve bunların rotaları geçecekleri sektörde hak sahibi olan tarafın mutabakatı ile belirlenecek.

Sözleşmede kesin olarak göl veya deniz tanımlaması yapılmasa da, Hazar aslında bir deniz şeklinde kabul gördü. Böylece Hazar'a kıyısı olan ülkeler de karşılıklı anlaşma imkanlarına kavuştu.