Libya’da darbeci general Halife Hafter’in 2020 yılından bu yana süren ateşkesi bozarak yeni askeri hamlelere giriştiği bir dönemde, Ankara ile meşru Trablus Hükümeti arasında önemli bir anlaşma imzalandı.

1 Mart 2024 tarihinde Antalya’da düzenlenen Diplomasi Forumu’na gelen Libya Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, burada Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler ile görüştüğünü ve iki ülke arasında askeri alanlar ve özel eğitim programları yoluyla Libya ordu birliklerinin verimliliğinin artırılması konusunda bir Mutabakat Muhtırası imzaladıklarını bildirmişti.

Söz konusu Muhtıra’nın metni, Milli Savunma Komisyonu’nda görüşülmek üzere 15 Ağustos’ta Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)’ne sunuldu. “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Libya Devleti Millî Birlik Hükümeti Arasında Türk Kuvvetlerinin Statüsüne İlişkin Mutabakat Muhtırası” başlıklı metin, 24 maddeden oluşuyor.

Bu maddelerde; “Libya'da görevlendirilen Türk Kuvvetlerinin uyacağı kurallar”, “tahsis edilen taşınır ve taşınmaz malların kullanımı ve mülkiyeti”, “askerî malzemelerin depolanması”, “kara, hava ve deniz araçlarının kullanımı”, “mal ve hizmet alımı”, “altyapı kurulması ve iletişim”, “Türk Kuvvetlerine uygulanabilecek mali ve hukuki süreçler” konularında ayrıntılı düzenlemeler yer alıyor.

TESİS, ALT YAPI, YAKIT, İLETİŞİM LİBYA’DAN…

- “Libya Hükümeti, Türk Kuvvetleri Komutası’nın ihtiyacını bildirmesinin ardından ek tesis temin etmeyi ve tahsis edilen tesis, bina ve ek yapılarda görevin gerektirdiği onarım, altyapı ve diğer tadilatları yapmayı taahhüt eder.”

- “Libya Hükümeti, Türk Kuvvetlerinin göreve yönelik uluslararası hukuk tarafından yasaklanmamış mühimmat ve malzemelerinin, Libya tarafıyla istişarenin ardından belirlenecek yerlerde depolanmasını kabul eder.”

- “Türk Kuvvetleri’nin hava sahası kullanımına yönelik teknik talepleri Libya Hükümetince karşılanır.”

- “Libya deniz yetki alanı ve karasularına giren Türk deniz araçları ve bunların personeli ve bu araçlarla taşınan malzeme ve mühimmat alıkonmaz veya başka icraatlara tabi tutulmaz.”

- “Bu Mutabakat Muhtırası’nın tatbik edilmesine ilişkin Türk Kuvvetlerine ait her türlü aracın yakıt ihtiyacı ve diğer lojistik ihtiyaçları Libya Hükümeti tarafından mevcut imkânlar çerçevesinde bedelsiz olarak karşılanır.”

- “Türk Kuvvetleri tarafından bu Mutabakat Muhtırası kapsamındaki görevlerin yerine getirilmesi için yapılan her türlü sözleşme ve alımların bedelleri, ilgili Libya makamları ile yapılacak istişare sonucu imkânları ölçüsünde Libya Hükümeti tarafından ödenir.”

TÜRK YARGISI GEÇERLİ OLACAK

- “Bu Mutabakat Muhtırası kapsamında Türk Kuvvetleri personeli tarafından münhasıran Türkiye Cumhuriyeti malına veya emniyetine veya münhasıran Türk Kuvvetleri personelinin şahsına veya malına karşı işlenen suçlar ile Türk Kuvvetleri personelinden herhangi birinin görevin ifası dolayısıyla veya görevin ifası sırasında işlenen suçlar ve disiplin hukuku bakımından Türkiye Cumhuriyeti mevzuatı uygulanacak olup, yargı yetkisi Türkiye Cumhuriyeti'ne aittir.”

- “Üçüncü tarafların tazminat talepleri hususunda Libya Hükümeti sorumlu olup Türkiye Cumhuriyeti devleti aleyhine hükmolunabilecek tazminatlar Libya Hükümeti tarafından karşılanacaktır.”

DARBECİLER RAHATSIZ!

Yukarıda maddelerinin bir bölümü yer alan Muhtıra, Libya’da görev yapan Türk kuvvetlerine “geniş ayrıcalıklar” ve “yasal dokunulmazlık” olarak yorumlandı. Anlaşmayı eleştirenler içinde ise başta Libya’daki darbeci taraf ile FETÖ’cüler yer aldı. Söz konusu ayrıcalıkların Türkiye’nin bölgedeki operasyonel özgürlüğünü artıracağına dikkat çekildi.

En az 3 yıl süreyle yürürlükte kalması öngörülen anlaşma, eğer taraflar itiraz etmezse birer yıl daha uzayacak.

‘TÜRKİYE İLE ANLAŞMA GENİŞ ALAN KAZANDIRDI’

Libya Milli Birlik Hükümeti Petrol Bakanı Muhammed Avn, Libya'da yayınlanan "Panorama" adlı televizyon programında, Tür- kiye ile Libya arasında 27 Kasım 2019’da imzalanan “Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası”na ilişkin açıklamalarda bulundu.

Libyalı Bakan, “Türkiye ile imzalanan bu muhtıra, denizde yararlanabileceğimiz geniş alanları bize kazandırdı.” dedi. Mutabakatın öngördüğü alanlarda petrol ve gaz arama çalışmaları yapılması konusunda girişimde bulunduklarını belirten Avn, şu ifadeleri kullandı:

“Mutabakatın bizlere sağladığı alanlarda petrol ve gaz arama çalışmalarını başlatması için eski Libya Ulusal Petrol Kurumu Başkanı Mustafa Sanallah ile konuşmuştuk ancak kendisi ilgilenmedi.”

Avn, ülkesinin petrol ve doğal gaz üretimine ilişkin, “Libya'nın günlük petrol üretimini 3 milyon varile çıkarması için 10 yıl kadar bir süreye ihtiyacı var. Petrol Bakanlığı verilerine göre, halihazırda 29 petrol ve 12 doğal gaz bölgesi keşfedildi.” diye konuştu. Libya'da petrol üretiminde çeşitli sorunlar yaşandığını aktaran Avn, başlıca sorunun “yabancı şirketlerin Libya'da çalışmaya endişeyle yaklaşması” olduğunu sözlerine ekledi.