ABD’nin dış politikasına yön veren Dış İlişkiler Konseyi’nin (Council on Foreign Relations-CFR) yayın organı Foreign Affairs dergisi, 2022 Ocak-Şubat sayısının makalelerini internet ortamında erişime açtı. Dergide bağımsız makale olarak yer alan CFR uzmanları Alexander Cooley ve Daniel H. Nexon’in incelemesi, “Küresel Düzenin Gerçek Krizi” başlığı ile yer alıyor. 

Makalede, dünyada artan bağımsızlıkçılık dalgası “aşırı sağ” olarak nitelendirilerek, bu dalganın ABD içinde de Trump ve destekçileri olmak üzere ciddi bir etkisi olduğu ifade ediliyor. Biden yönetiminin buna karşı mücadelesi ise “bütünsel değil” ve “eski sistem içinde debelenme” şeklinde eleştiriliyor.

Cooley ve Nexon’un makalesini, dergideki diğer bir bağımsız makale “Xi Jinping’in Yeni Dünya Düzeni” ile birlikte ele alındığında okuyucu için daha bütünsel ve anlamlı bir inceleme ortaya koyduğunu belirtmemiz gerekiyor. 

TRUMP DÖNÜM NOKTASI

Makalede ABD ve uluslararası düzende büyük kırılmanın, Trump’ın ABD Başkanı olarak seçilmesiyle temellendiriliyor ve 2020 seçimlerini kaybetse de bunun devam ettiği belirtiliyor:

“Donald Trump’ın 2016’da seçilmesi, liberal uluslararası düzenin doğası ve kaderi üzerinde büyük bir tartışmaya yol açtı(…)Trump 2020’de başkanlığı kaybetmiş olabilir, ancak liberal düzen hâlâ tehdit altında. Son gelişmeler, karşı karşıya olunan zorlukları bir kez daha gün yüzüne çıkardı ve daha da önemlisi, bu zorluklar, liberalizmin kendisini tehlikeye atan çok daha geniş bir krizin tezahürlerinden yalnızca biri.”

ABD İÇİ HÂKİM SINIFLARIN KAVGASI

Makalenin yukarıda aktardığımız girişteki vurgulardan sonra ABD’deki hâkim sınıflar arasındaki çatışmaya odaklanıyor. Trump’ın ABD’yi daha çok iç sorunları ile uğraşmaya öncelik veren “Önce Amerika” politikası mahkûm edilmeye çalışılıyor. Bununla da kalınmıyor; Trump, dünyadaki “otoriter rejimler”in ABD’deki müttefiki olarak sunuluyor. Bu çaba, yazının kapak fotoğrafında Macaristan Başbakanı Viktor Orban ve Trump’ın yan yana verilmesinden makalenin içeriğine kadar açıkça görülüyor. Şu ifadeler dikkat çekici:

“ABD, Batı demokrasileri içinde oldukça kutuplaşmış bir konumdadır. Ancak ülkedeki siyasi çatışmalar ve gerilimler, daha geniş uluslararası süreçlerin tezahürüdür. Örneğin ABD gerici sağı, hem muhalif siyasi hareketlerle hem de çeşitli küresel ağlarla bağlantılıdır. Birleşik Devletler’de liberal demokrasiyi desteklemeye yönelik çabaların daha geniş liberal düzen üzerinde kademeli ve bazen öngörülemeyen etkileri olacaktır. Aynı zamanda, politika yapıcılar daha geniş uluslararası ve ulus ötesi zorluklarla uğraşmadan ülkenin işlerini düzene koyamazlar.”

‘ABD, LİBERALİZM KARŞITLIĞINA YENİK DÜŞÜYOR’

Bu ifadeleri okuyunca eleştirilerin odağında sadece “ABD sağı” ve Trump olmadığını anlıyoruz. ABD iç sorunlarının, ABD dışı durumla, değişen uluslararası düzenle bağlantılı olduğu belirtiliyor ve Biden yönetimin buna karşı politikalarının yetersiz olduğu şu sözlerle belirtiliyor:

“Göreve başlamasından kısa bir süre sonra, ABD Başkanı Joe Biden ‘21. yüzyılda demokrasiler ile otokrasiler arasındaki savaştan’ bahsetti. Bunu yaparken, demokratik liberalizmin hem içeriden hem de dışarıdan tehditlerle karşı karşıya olduğuna dair yaygın bir görüşü tekrarladı. Otoriter güçler ve liberal olmayan demokrasiler, liberal uluslararası düzenin temel yönlerini baltalamaya çalışıyor. Ve bu düzenin sözde çekirdeği, özellikle de ABD, ülke içinde liberalizm karşıtlığına yenik düşme tehlikesiyle karşı karşıya.

“Bütün bu olgular, Amerikan demokrasisini allı pullu hale getirmenin veya mutfağını yeniden şekillendirmenin ötesine geçiyor. Kriz, yalnızca ABD’yi çok taraflı kurumlara, anlaşmalara ve ittifaklara yeniden yönlendirerek ele alınamaz. Kökleri yapısaldır. Çağdaş liberal uluslararası düzenin doğası, demokrasileri hem iç hem de dış, liberal olmayan baskılara karşı özellikle savunmasız bırakmaktadır.”

LİBERAL OLMAYAN YENİ LİBERAL DÜZEN?

Yazıda uzun uzun liberal düzenin çöktüğü, hatta gerileyen ABD merkezli uluslararası düzenin içinden bir çıkış olmadığı belirtiliyor. Biden yönetiminin eski düzeni canlandırmanın “boşa” bir çaba olduğu, yapılması gerekenin bundan çok daha fazlası olduğu ifade ediliyor. Şu vurgular dikkat çekici:

“Liberal düzenin kendi yapısında ürkütücü bir dizi sorun yatmaktadır. Mevcut düzen gerilimlerle dolu, içsel olarak fazla parçalanmış ve asimetrik olarak fazla kırılgandır. Hayatta kalabilmek için liberal düzenin değişmesi gerekecek.